Bina Cephelerinde Oluşan Tasarım Kaynaklı Bozulmaların İncelenmesi

ARÅž. GÖR. N. ÖZGE ESENER / Gebze Teknik Üniversitesi
YRD. DOÇ. DR. ÖMER Åž. DENÄ°Z / Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

1. GÄ°RÄ°Åž
Bina cephesi, Hasol’un sözlüÄŸünde “Bir binanın yüzeylerinden her biri; özellikle ön yüz” olarak tanımlanmaktadır [15]. Tarih boyunca bina cepheleri pek çok farklı üslupla tasarlanılmış, farklı sistemlerle üretilmiÅŸlerdir. Malzeme ve yapım teknolojilerinin geliÅŸmesiyle farklı iÅŸlevler üstlenen ve katmanlaÅŸan bina cephelerinin temel iÅŸlevleri ÅŸöyle sıralanabilir [1]:

Taşıma: Bina cephesinin, bazı durumlarda, kendi yüküne ek olarak bina bütününü etkileyen yükleri de taşıması gerekebilir. 

Koruma: Bina cephesi, yapıyı dış etkilere karşı koruyabilmelidir. Ä°ç ortam konforunu saÄŸlamalıdır.

Bitirme: Bina cephesinin estetik fonksiyonlarını karşılayan, insanlar için konforlu ve güvenli yüzeylere saÄŸlayan bitirme yüzeyleri olması gereklidir.

Dağıtma: Servis sistemleri bina cephesinin içerisinde çözülebilmektedir. Servis sistemleri ile bina cepheleri tasarım aÅŸamasında beraber düÅŸünülmediklerinde sonradan yapılan uygulamalar sonucu bina cephesi bozulmaya uÄŸrayabilmektedir.

Çalışmada, literatür araÅŸtırması ve gözlem yöntemi ile saptanan 30 tasarım kaynaklı bozulma örneÄŸinin incelenmesi ile bozulmaya neden olan tasarım sorunları belirlenmiÅŸ ve detaylı olarak incelenmiÅŸtir.

2. BÄ°NA CEPHELERÄ°NDE BOZULMA
Çalışmada, beklenen hizmet süresi dolmadan, tasarımcı tarafından belirlenen iÅŸlevleri saÄŸlamada yetersiz kalan bina cepheleri, bozulmaya uÄŸramış cephe olarak kabul edilmiÅŸtir [2].

1.1. Bozulma Tipleri
Bina cephelerinde saptanan bozulma tipleri estetik bozulma, dayanımsal bozulma ve iÅŸlevsel bozulma olarak üç baÅŸlıkta incelenmiÅŸtir [2].

Estetik bozulma, bina cephesinin tasarlanan görüntüyü ve estetik etkiyi kaybetmesi olarak tanımlanabilir. Bu deÄŸerlendirme yapılırken biçim, ölçek, oran, ritim, renk ve doku gibi tasarım elemanları göz önüne alınabilir [2].

Dayanımsal bozulma, bina cephesinin elemanlarında ve/veya bileÅŸenlerinde meydana gelen deformasyon sonucu, cephenin statik dengesini kaybetmesi olarak tanımlanabilir [2].

Ä°ÅŸlevsel bozulma, kullanışsızlık, bina cephesinin kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalması olarak tanımlanabilir. Bu ihtiyaçlar yapının konumlandığı yer, çevresi ve bölgenin kültürü gibi faktörler sebebiyle farklılık gösterebilir [2].

1.2. Bozulmaya Neden Olan Etkiler
Estetik, iÅŸlevsel ve dayanımsal bozulmaların, bina cephe elemanlarının ve bileÅŸenlerinin, hangi etkilere maruz kalması sonucu ortaya çıktıklarının bilinmesi tasarım eksikliklerinin ve yanlışlarının belirlenmesinde önemlidir. Çalışmada bina cephelerinde bozulma oluÅŸturan etkiler: Fiziksel, kimyasal, jeolojik, biyolojik, mekanik etkiler olmak üzere beÅŸ baÅŸlıkta incelenmiÅŸtir [2].

Bir malzemenin fiziksel özelliÄŸi, onun deneylerle ölçülebilen özelliÄŸini (boyut, kütle, hacim, genleÅŸme katsayısı, iletkenlik vb.) ifade eder [3]. Fiziksel etkiler; iklim etkileri (rüzgar, yağış), ısı etkileri, su ve nem etkileri, ses etkisi olarak sayılabilir [2,4] (Åžekil 2.1).

Makalenin devamı ve ÅŸekiller için lütfen tıklayınız.