Endüstriyel Tesislerde Yalıtım Bir Bütün Olarak Ele Alınmalı

BENGÜL BÖKE DÄ°Z
ODE Yalıtım Teknik Pazarlama Yöneticisi

Sanayi tesislerinin artan enerji ihtiyacı ve enerji fiyatlarının her geçen gün yükselmesi, iÅŸletme, dolayısıyla üretim maliyetlerini doÄŸrudan etkilemektedir. Türkiye 2016 yılı ilk yarısı itibariyle Avrupa BirliÄŸi ülkeleri arasında sanayide en pahalı elektrik fiyatına sahip üçüncü, en pahalı doÄŸalgaz fiyatına sahip ikinci ülkedir (T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Strateji GeliÅŸtirme BaÅŸkanlığı, Dünya ve Türkiye Enerji Tabii Kaynaklar Durumu Raporu). Bu nedenle enerjinin verimli kullanımı kritik öneme sahiptir.

Endüstriyel tesislerde ısıl enerji, tesisattaki ısı taşıyıcı akışkanlar vasıtasıyla taşınır. Tesisatta ısı yalıtımı, herhangi bir proseste akışkanın taşınması sırasında meydana gelebilecek Ä±sı kayıp veya istenmeyen ısı kazançlarının azaltılmasının en etkin yoludur. Tesisat ömrünün uzatılması, proses sıcaklığının muhafaza edilmesi, soÄŸuk hatlarda yoÄŸuÅŸmanın önlenmesi, sıcak hatlarda, iÅŸçi saÄŸlığı ve güvenliÄŸinin saÄŸlanması, yapılacak yalıtımın diÄŸer faydalarıdır. 

Sıcak hatlarda ortam ve akışkan arasındaki sıcaklık farkları binalara oranla çok daha yüksek olacağından yalıtımlı tesisatta enerji verimliliÄŸi potansiyeli de çok daha fazladır. ÖrneÄŸin, 60 °C sıcaklığa sahip akışkan taşınan, çapı 2” boru hattının 22 °C sıcaklığındaki bir ortamdan geçmesi durumunda, birim boyda meydana gelen ısı kaybı 52,77 W/m iken, aynı tesisatın 30 mm kalınlığında camyünü ile yalıtılması durumunda yüzde 86,91 oranında enerji verimliliÄŸi saÄŸlanarak, ısı kaybının 6,9 W/m’ye düÅŸmesi saÄŸlanmaktadır. Isı yalıtımıyla saÄŸlanan yüksek olan enerji verimliliÄŸi, bu uygulamaların geri ödeme sürelerinin düÅŸük olması sonucunu da beraberinde getirmektedir.

Isı kayıp ve kazançları yüzeyin büyüklüÄŸüne, yalıtılacak olan yüzey ile ortam sıcaklıkları arasındaki farka ve ısı yalıtım malzemesinin özelliklerine baÄŸlıdır. Bu yüzden kullanılacak olan yalıtım malzemesinin özelliklerini ve nerelerde kullanılabileceÄŸini çok iyi bilmek gerekmektedir. Yalıtım malzemesi seçiminde akışkanın sıcaklığı ve ortam sıcaklığı belirleyici bir özelliktir. Ülkemizde yaygın olarak sıcak hatlarda camyünü, taÅŸyünü; soÄŸuk hatlarda elastomerik kauçuk köpüÄŸü tercih edilmektedir.

Yalıtım malzemesinde kullanım sıcaklığına ilave olarak aranılacak diÄŸer özellikler de ÅŸöyledir:
• Isı iletkenlik katsayısı (l): Hesaplamalarda yalıtım malzemesinin maruz kaldığı sıcaklıklardaki ısıl iletkenlik deÄŸerleri kullanılmalıdır.
• Su buharı difüzyon direnç katsayısı (μ): SoÄŸuk hatlarda ya μ deÄŸeri yüksek olan kauçuk köpüÄŸü gibi ürünler ya da camyünü ve taÅŸyünü kullanılacak ise yalıtım μ deÄŸeri yüksek olan alüminyum folyo, galvaniz sac veya plastik kaplamalar ile korunmalıdır.
• Yangına karşı tepki sınıfı
• Korozif madde içeriÄŸi
• Uygulama rahatlığı
• Ekonomiklik.

Sıcak hatlarda yalıtım ile saÄŸlanan fayda, ısı kayıplarının azaltılması ile sınırlı deÄŸildir. Ä°çerisinde yüksek sıcaklıklarda akışkan taşınan tesisatta yalıtım uygulamaları ile, hattın çevresinde bulunan diÄŸer teçhizat ya da ekipmanın ve bu tesisat hatlarında görevli personelin de sıcaklık etkisinden korunması saÄŸlanır. Ä°ÅŸçi saÄŸlığı ve iÅŸ güvenliÄŸi açısından bakıldığında, tesisat elemanlarının dış yüzey sıcaklığının 60 °C’nin altında olması gereklidir. Bu kriterin saÄŸlanması için tesisat elemanları yalıtılmalıdır. Bu husus, vana gibi, iÅŸçiler tarafından açılıp kapatılabilen tesisat elemanlarının yanı sıra kiÅŸilerin çarpma, düÅŸme vb. istemsiz temas etme olasılıkları da düÅŸünülerek boru vb. tüm tesisat için de gözönüne alınmamalıdır. ÖrneÄŸin 25 °C ortam sıcaklığında bulunan ve içinden 150 °C akışkan geçen 1’ boruda, sadece 25 mm kalınlığında camyünü ile yapılan yalıtım uygulamasıyla, yüzey sıcaklığının 38,09 °C deÄŸerine düÅŸürülmesi mümkündür. 

Bir vanayı yalıtmamanın, aynı çaplı borudan yaklaşık 3-4 m’yi yalıtmamakla aynı olduÄŸu ve bu vanadan olan ısı kaybının 3-4 m borunun ısı kaybına eÅŸdeÄŸer olduÄŸu gözden kaçırılmamalıdır.

Günümüzde vana yalıtımları için demonte edilebilen yalıtım ceketleri imal edilmektedir. Vana ceketleri, sıcak su ve buhar gibi ısıtma sistemlerinde vana yüzeyinde olan ısı kaybını, soÄŸutma sistemlerinde ise ısı kazancını ve yoÄŸuÅŸmayı önlemek amacıyla kullanılmaktadır.

Tesisatlar vücudumuzdaki damarlara benzer ÅŸekilde, yapının her bölümünden geçerler. Bu sebeple gürültünün ve yangının tesisatlar vasıtasıyla yayılmasına yönelik tedbirler de alınmalıdır.

Cihazların çalışması sırasında çıkardığı ses, titreÅŸim ve Ä±sıl genleÅŸmeler, borulardan geçen akışkan hızı, kanallardan geçen havanın kanal yüzeyine çarpmasıyla oluÅŸan ses, tesisatta gürültüye neden olan temel sebeplerindendir. Hava kanalları iç yüzeyinde camyünü ile ses yalıtımı yapılması, dirseklerde yalıtım malzemelerinden imal edilmiÅŸ susturucuların kullanılması, yalıtımlı askı elemanlarıyla titreÅŸimin önlenmesi gibi uygulamalarla ses yalıtımı saÄŸlanmalıdır. 

Ayrıca yaÅŸam alanlarımızdaki tesisat boruları, havalandırma kanalları, elektrik kabloları ve ÅŸaftlar, yangının ilerlemesinde en riskli noktalardır. Tesisat yalıtımında yangın güvenliÄŸi açısından en önemli nokta, tesisatın yangın etkilerinden korunması, yangın alev ve dumanın yayılmasının durdurulmasıdır. Boru ve hava kanallarının duvar ve döÅŸemeleri delip geçtiÄŸi yerlerde taÅŸyünü, yanmaz harçlar, ısı ile genleÅŸen malzemeler vb. çözümlerle yangın yalıtımı tedbirleri alınmalıdır.

Sonuç olarak, “Yalıtım” bir bütün olarak ele alınmalı, ısı, ses ve yangın yalıtım çözümlerinin tümü, birbiriyle uyumlu sistemler oluÅŸturularak iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi gözardı edilmemelidir.

Yalıtım yapılacak tüm detaylarda uygun yalıtım malzemesi seçiminden sonra optimum yalıtım kalınlığı da belirlenmelidir. Kalınlık seçimi tesisat konusunda çalışan makine mühendislerine danışılarak yönetmelik ve standartlara uygun yapılmalıdır.