Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Serdar Selamet: "En Büyük Problem, Yüksek Katlı Konut Yapılarında..."

4 Nisan 2017 | SÖYLEŞİ 152. Sayı (Kasım 2016)

Türkiye'de hiçbir yüksek yapının yapısal olarak yangına dayanımlı tasarlanmadığı uyarısını yapan Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi, Türkiye Yapısal Çelik Derneği Yangın Komiteleri Üyesi ve Türkiye İMSAD Yapısal Yangın Güvenliği Çalışma Grubu Sekreteri Yrd. Doç. Dr. Serdar Selamet, "Ülkemizdeki mevzuat, yağmurlama sistemleri ve yalıtım malzemeleri kullanımını öngören "aktif yangın güvenliği" dışında binaların yapım aşamasında yangına dayanıklı tasarlanması üzerine maalesef bir bilgi içermiyor" ifadelerini kullanıyor.

Yalıtım: Türkiye’de yapı sektöründe yangın güvenliği ve yasal düzenlemelerle ilgili izlenimlerinizi öğrenebilir miyiz?

Serdar Selamet: Türkiye’de öncelikle hiçbir yüksek yapının yapısal olarak yangına dayanımlı tasarlanmadığını söyleyebilirim. Yapılar sadece yalıtım ve aktif yangın önlemleri ile yangına karşı dayanıklı hale getiriliyor. Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik, yağmurlama sistemleri ve yalıtım malzemeleri kullanımını öngören “aktif yangın güvenliği” dışında maalesef binaların yapım aşamasında yangına dayanıklı tasarlanması üzerine bir bilgi içermiyor. Boğaziçi Üniversitesi’ndeki BOUNFIRE Yapısal Yangın Araştırma Grubu’nda hem teorik çalışmalar yapıp araştırmalarımızı uluslararası makalelerde yayınlıyor hem de özel sektöre danışmanlık yapıp, özel yapıları yangına karşı tasarlıyoruz. Fakat Türkiye’de bu kapsamda çalışan özel sektör ya da akademik ortam yeterli derecede bulunmuyor.

Yüksek katlı binalar, önemli tehlikelerden biri olan yapısal yangın problemini beraberinde getiriyor. Çünkü yüksek binalarda çıkacak yangının zamanında söndürülmesi ve bina içindeki insanların tahliye edilmesi çok zor. Son zamanlarda tasarlanan çok katlı iş merkezleri ve ofis binalarında “akıllı” denilen sınıflandırma tamamen dijital, yani elektrikle çalışan sistemlerden oluşuyor. Yangını algılayan detektörlerin ardından yağmurlama sistemleri devreye giriyor ve yangın söndürülüyor. Fakat deprem olduğunda ve elektrikler kesildiğinde “akıllı” olarak nitelendirilen binalar yangına karşı tamamen savunmasız hale gelebiliyorlar. En mantıklı ve sürdürülebilir tasarım, dış etkenler olmadan yangın felaketine karşı dayanabilen ve taşıyıcı sistemi belli bir süre çökmeden ayakta kalabilen tasarımdır. Bu sayede binadaki tüm insanları tahliye edecek süre sağlanır ve yapıdaki hasar en aza indirilir. Eğer bir yapının davranışı önceden hesaplanabilirse çok daha doğru ve çoğu zaman da ekonomik seçenekler ortaya konulabilir ve maliyetler oldukça azaltılabilir. Türkiye’deyse yangına karşı tasarımın, projenin son halkası olduğu ve dolayısıyla mimari çizimlerin yap-boz tahtasına dönüştüğü görülüyor.

Türkiye’de yangınla ilgili önlemler uzun zamandır “Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik”e bağlı bir şekilde alınıyor. Fakat söz konusu yönetmelik daha çok mimarlara yönelik düzenlenmiş olarak dikkat çekiyor. Belli kural ve tablolardan oluşmuş ve aslında oldukça da kapsamlı olmasına rağmen yönetmeliğin dayandırıldığı kurallar, rakamlar, parça parça Avrupa ve Amerika’daki yönetmeliklerden alınmış ve bilimsel dayanaklar üzerinde çalışılmadan ve atıfta bulunulmadan oluşturulmuş. Yönetmelikteki bazı kuralların bazen aşırı güvenli bazen de yetersiz kaldığı gözlemleniyor. Şu anki yönetmelik, Türkiye koşullarına uygun olmayan, bazıları 30 sene önceki çalışmaları içeren, ihtiyaçları karşılamayan ve gereksiz unsurlar barındıran bir yapıya sahip. Dolayısıyla bir güncelleme şart.

Amaç, şu anki yönetmelikte adı bile geçmeyen yangın mühendisliği yöntemlerini yönetmeliğin bir parçası haline getirmek ve her projenin bu yöntemlere bağlı yangın güvenliği strateji raporu hazırlanarak tamamlanmasını bir kural olarak işlemek olacaktır. Bu şekilde yeni yapılan yapılarda hem daha ekonomik çözümler bulmak, hem de yangına karşı tasarımı irdelemek mümkün olacaktır... Şu anda Türkiye’de, bir hukuk kitabı okunuyormuş gibi yönetmelik okunuyor ve şablonlara bakılıp, belirlenen kurallara göre nasıl bir yalıtım yapılacağı belirleniyor. Yönetmeliğin bilimsel yöntemleri ve bu yöntemleri kullanarak hazırlanan yangın strateji raporunu kabul etmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması gerekiyor. Mevcut mevzuatta tablo ve maddelerdeki ibarelerden başka alternatif yol kabul edilmiyor.

Mevcut yönetmelikten de yararlanılıp baştan aşağı yeni bir yönetmelik hazırlanması gerektiğine inanıyorum. Deprem güvenliğiyle ilgili alınan önlemler ve 2015 yılında hazırlanan yeni deprem yönetmeliği bu konuda yol gösterici olabilir. Yapılarda deprem güvenliği, Türkiye’nin büyük bir felaket sonrasında kendini hem akademik anlamda, hem sektör anlamında gerçekten geliştirdiği, sıçrama yaptığı bir alan oldu. Yönetmelik baştan aşağı yenilendi, çağdaş bir mevzuat oluşturuldu. Bunların üzerinde çalışan komisyonlar tecrübeli akademisyen tarafından görevlendirildi. Bence aynı çalışmanın yangın için de yapılması gerekiyor. Yangın konusunda da bilimsel yöntemlere açık, sadece tablolardan oluşmayan bir yönetmeliğe ihtiyacımız var.

Yalıtım: Uygulama aşamasındaki sorunlar neler?

Serdar Selamet: Yangın güvenliği genelde binalar yapıldıktan sonra, resmi kurumlardan onay alınma aşamasında gündeme geliyor. Tasarım aşamasında düşünülmesi gereken bu durum ancak yalıtım yapılarak, bina kırılıp dökülerek, dolayısıyla çok daha pahalıya mal olarak çözülmeye çalışılıyor. Öncelikli yapılacak eylem, yapıların yangın güvenliğini, deprem güvenliği gibi tasarım sürecinde değerlendirmektir.

Yalıtım: Yapı sektörü ve mimarların yangınla ilgili yaklaşımları sizce ne düzeyde?

Serdar Selamet: Özellikle İngiltere gibi gelişmiş ülkelerde mimarlık ve mühendislik ofislerinde sadece yapısal yangınla, yangın kaçış yollarıyla ve yangına göre tasarlamayla uğraşan yangın birimleri bulunuyor ve bu birimlerin hazırladıkları rapor, tasarım aşamasında gözönüne alınıyor. Bugün Türkiye’de de uluslararası mimarların görev aldığı belli başlı bölgelerdeki yüksek ofis binalarında da bu süreçlerden geçiliyor. Fakat bizim en büyük problemimiz bu değil. Türkiye’de en büyük problem, sayıları her geçen gün artan yüksek katlı konut yapıları. Çoğu da yerel firmalar tarafından yapılıyor ve bu binalar yangın mühendisliği yöntemleri kullanılarak tasarlanmıyor.

Yalıtım: Yüksek katlı yapılar için uzun süre yangına dayanımlı beton-çelik kompozit bir taşıyıcı sistem geliştirdiniz. Bu çalışma ile ilgili bilgi verebilir misiniz?

Serdar Selamet: Bu projemiz çok katlı binaların yangına karşı tasarlanmasını amaçlıyor. Çelik üstüne dökme beton  kompozit bir döşeme sistemi tasarladık. Ve yapılan testler sonucunda 120 dakika kadar standart yangın eğrisine maruz bırakılmasına rağmen çökmeyen bir döşeme yarattık. Malzeme olarak sektörde kullanılan beton ve çelik tiplerini kullandık. Ancak tasarımı farklı yaptık ve yangın dayanımını geometrik tasarım ile elde ettik. Bizim uyguladığımız tipte döşeme tipleri uygulanırsa 120 dakika ve üzeri dayanım sağlanabiliyor. Şu anda çalışma bitti. Testler yapıldı, rapor yazıldı, TÜBİTAK’a sunuldu. Bir patent başvurusu yapıldı ve o süreç devam ediyor.
BOUNFIRE yapısal yangın araştırma grubumuz, Marie Curie 7. Çerçeve Avrupa Araştırma Fonu ve TÜBİTAK Başlangıç Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı tarafından destekleniyor.
 

---

R E K L A M