Hava Kanalı ve Gürültü

9 Eylül 2014 | TEKNİK MAKALE 126. Sayı (Eylül 2014)

İNŞ. MÜH. FARUK BİLAL Himerpa A.Ş. / Teknik Danışman
Hava Kanallarında Gürültü
Hava kanalı tasarımında dikkat edilecek kriterlerden biri de hava kanallarının menfezleriyle yaşanan mekanlara taşınan, yaşanan mahalden geçen menfezsiz kanaldan ortama yayılan gürültülerdir. Kanallarda oluşan gürültüde düşük frekans (kalın ses) baskındır. Hava kanalındaki gürültünün (ses basınç seviyesi haricinde) rahatsız edici olmaması için sesin geniş bir frekans aralığında dengelenmiş bir ses enerjisi dağılımı olmalıdır. Zırıltı, ıslık, vınlama veya gürültü gibi tonal karakteristik taşımamalıdır. Ses basıncında fark edilebilir, zamana bağlı düzey değişimleri olmamalıdır. Özellikle ani değişimler (durup çalışma gibi), vuruntu ve darbelerden kaçınılmalıdır. Mevcut yapılarda hava kanalları arka plan gürültü seviyesini 5 dB (A)’dan fazla aşamaz. Hava kanalında kontrole yönelik tedbirlerin alınmasına rağmen sınır değerlerin aşılması halinde, gürültü kaynaklarının bulunduğu tüm mekanları çeviren yapı elemanlarında (duvar, döşeme, tavan, merdiven evi ve diğer) gerekli yalıtım tedbirleri, sınır değerler temel alınarak saptanır.
Çevresel Gürültü yönetmeliğimize göre bitişik nizam yapılarda; ortak bölme elemanları, ara döşemeler, tavan ve bitişik duvarlar aracılığıyla, mekanik merkezlerde (tesisat dairelerinde) yer alan veya yapı içinde herhangi bir yerde bulunan soğutma fanı, hava kanalları ve benzeri kaynaklardan iletilen gürültü düzeyi yönetmelikteki Tablo-8’de verilen iç mekan gürültü düzeyi sınır değerini 3 dBA’dan fazla aşamaz. 
Mimari Önlemler
Ekipman odaları, merdiven boşlukları, tuvaletler, depolar gibi kritik olmayan alanlarla çevrili şekilde tasarlanmalıdır. Ayrıca VAV kutuları, kanal tipi cihaz fanları ve hızların yüksek olduğu kanallar (15 m/sn’den büyük hızlar) hizmet verdiği odalara değil, bu odalara açılan kororidorlara yerleştirilmelidir. Havalandırma şaftları mümkünse gürültüye duyarsız alanlardan geçirilmelidir. Eğer ekipman gürültüye hassas bir mekanla komşu olmak zorunda ise gereken gürültü azaltma değerine uygun mimari önlemler alınmalıdır. Oda iç yüzeyleri gürültü yutucularla kaplanarak hava kanalından gelen gürültünün artması engellenebilir. 

Mekanik Sistemde Alınacak Önlemler
Ayrıca fanların daha az gürültülü olanları seçilmelidir. Cihazlar titreşim sönümleyiciler üzerine oturmalıdır. Cihazla kanal bağlantısı arasında esnek titreşim sönümleyici yalıtım malzemeleri kullanılmalıdır. Kanal sistemi binaya titreşim izolatörü elemanlarıyla asılmalı ve bağlanmalıdır. 
Kanal sistemi standartlara uygun olmalıdır. Kanal sisteminde yanlış yöne döndürmeler, keskin dirsekler, ani genişleme ve daralmalardan kaçınılmalıdır. Fanın hemen çıkışında fittings bulunmamalıdır.
Konferans salonu, tiyatro gibi gürültünün önemli olduğu  mekanlardaki hava kanallarında hava hızı düşük (10-15 m/sn orta hız) tasarlanmalıdır. Sese duyarlı yerlerden geçen kanalın menfezsiz sathından geçen gürültüyü azaltmak için kalın sac kullanılmalıdır. Sese duyarlı alanlara yaklaşılırken kanalın kesiti artırılarak hız düşürülebilir. Belli bir frekansın baskın olduğu durumlarda, zıt faz oluşturacak uzunlukta, yan yol eklemeleri olabilir. Gürültü kaynakları, büyük yüzeyli elemanlara katı biçimde bağlanmamalı ve büyük yüzeyli elemanlar yerine elikli levhalar ya da tel kafesler kullanılmalıdır. Titreşen yüzeylerin oluşturduğu gürültü, yüzey büyüklüğü ile artar. Yüzey kenarlarında ise oluşan titreşimler, altta ve üstte zıt fazlı ve eşit genlikli olacağından birbirlerini yok ederler. Delikli levhalarda, titreşen yüzeyin azalmasına, zıt faz oluşturan delik kenarlarının etkisi de eklenir.
Yalıtım
Havalandırma kanallarından 2 metre açıklıkta 55 dB gürültü düzeyi geçilmemelidir (Çevresel Gürültü yönetmeliğinde metro ve DSİ şartnamesi). Bir kanalda oluşan ses enerjisinin yansışma ile yükselmesinin azaltılmasında uzun koridorlar, havalandırma kanalları vb. tek boyutlu sayılabilecek ortamlarda gürültü düzeyinin düşürülmesinde ve benzeri durumlarda ses yutucu ve özellikle gözenekli gerekler kullanılır. Gürültü yalıtımı için hava kanalı içinde camyünü, taşyünü, akustik sünger kullanılmaktadır. İçten camyünü kaplı esnek veya rijit kanallar veya kendisi camyünü kanallar ses sönümlenmesinde en ucuz ve etkin uygulamalardır. Ancak 25 mm kalınlıkta yalıtım yüksek frekanslarda çok iyi sönüm sağlarken, düşük frekanslarda daha az etkilidir. Düşük frekanslarda etkin camyünü kalınlığı 50 mm veya daha kalın olmalıdır. İçten izoleli dirsekler ses yutumunda çok etkilidir. İzoleli bir dirsek mertebe olarak 1- 2,5 m uzunlukta izoleli düz kanalın yarattığı yutuma eş bir etkiye sahiptir. Hava kanallarında askılar yaylı veya neopren cinsi olmalıdır. Ancak ikisi birden aynı kanalda kullanılmamalıdır. Gerekliyse susturucu kullanılmalı ve susturucudan sonra 3 metre boyunca 25 mm camyünü ile içten kaplama yapılmalıdır. Difüzörle kanal arasında esnek bağlantı kanalları kullanılması yararlıdır. Kanalın dıştan yalıtım ile kaplanması kanal içindeki hava yoluyla taşınan gürültüye fayda sağlamaz. Ancak hava kanal cidarını delip geçen (özellikle santral yakınlarında) yerlerde akustik bariyerli malzemelerle kaplandığında fayda sağlar. Duvarları veya döşemeleri delerek geçen havalandırma kanallarından ve etrafındaki boşluklarda ses sızıntısını da önlemek gerekir.
Sonuç
Hava kanallarında gürültü için gerekli yalıtım malzemelerini kullanarak daha konforlu yapılar elde edebiliriz.
Kaynaklar
1. Isısan
2. YFU
 

---

R E K L A M