Bitkilendirilmiş Çatılar, Küresel Isınmanın Etkilerini Azaltıyor

8 Temmuz 2014 | KONUK YAZAR 124. Sayı (Temmuz 2014)

M. Nazım Yavuz ÇATIDER Başkanı
Dünya nüfusu her geçen gün artıyor. Şehirlerde yağmur suyunu emen toprak ve yeşil bitki örtüsü ise azalıyor. Bunun yerine, üzerine gelen suyu hemen giderlere aktaran ve oradan da kanalizasyon veya yağmur tahliye sistemine aktaran yüzeyler yaygınlaşıyor. Şehir üstüne düşen tüm yağmur suyunun aynı anda tahliyesi esnasında zaman zaman sel felaketleri yaşanıyor. Bitkilendirilmiş Çatılarda kullanılabilecek olan drenaj sistemleri ile çatı yüzeyine düşen yağmur suyunun tahliye sistemine ulaşımı bir saat kadar geciktirebilmektedir. Bu da sel oluşum riskini azaltmada önemli bir faktördür. 
Şehirler ısı adalarına yol açıyor. Kentlerdeki ısı adaları sayesinde oluşan mikro iklimler, alanlar arasında büyük sıcaklık farklılıklarına, bozulmuş toprak, hava koşulları değişimi, su kaynaklarının ziyan olması gibi olumsuzluklara sebep oluyor. Ankara’nın üzerinde yapılan araştırmalara göre, şehir içinin kırsal kesime göre ortalama 7,2 °C daha sıcak olduğu ölçülmüştür. Gün içinde yapı elemanlarınca toplanan tüm ısı enerjisi havanın soğuması ile dışa veriliyor. Bitkilendirilmiş Çatılar yaparak, gün içinde toplanan bu enerjinin büyük bir bölümü toprak ve bitki içinde tutularak, gün batımı saatlerinde dışa yansımaları önlenebilir. Böylece kırsal kesime nazaran ısı adaları içinde oluşan fark azaltılabilir. Bitkilendirilmiş Çatılar, oksijen üretiminden ısı adalarının azalması ve enerji verimliliğine kadar birçok sorunun çözümüne katkı sağlıyor. Avrupa’da birçok şehir yönetimi yeni ve renovasyon yapılan yapılarda Bitkilendirilmiş Çatı yapımını zorluyor veya teşvik ediyor. Özellikle Hollanda’da 500 metrekare üzerinde renovasyon yapılan yapılarda Bitkilendirilmiş Çatı yapımı teşvik ediliyor. 





Bitkilendirilmiş çatıların faydaları
• Yalıtım ömrünü uzatıyor
• Enerji tasarrufu (2 l/m2/yıl yakıttan) sağlıyor
• Ses yalıtımı (3-8 dB) sağlıyor
• Canlılar için yerleşim alanı yaratıyor
• Çatılarda kullanılabilir alanlar yaratıyor
• Toz emilimini (0.2 kg/m2/yıl) artırıyor
• Yağış suyu taşkınlarının azaltılmasında etkin rol oynuyor
• Oksijen üretimini artırıyor
• Isı adalarının etkisinin azaltılmasını sağlıyor.


Her türlü çatıda  uygulanabilir
Seyrek yeşillendirme yapılması ve çatıdaki yük veren malzemelerin kaldırılması ile eski binalarda da uygulanabilir. Eğimli, tonoz, kubbe çatılarda da bitkilendirme yapılabilir. Eğim değişimine göre kullanılan malzemeler, toprak türü ve bitkiler değişkenlik gösterir. Su yalıtımı, altyapı, toprak katmanı ve bitki gibi değişen şartlar nedeniyle metrekare fiyatı 80-100 TL’den başlar.





Senede bir kez bakımı yapılmalı
Bitkilendirilmiş Çatılarda senede bir kez bakım yapılması gerekiyor. En önemli unsur, deprem ülkesi olmamız nedeniyle çatı yüklerini mümkün olduğu kadar hafif tutmaktır. Ekilecek bitkinin doğal koşullara dayanıklı olması gerekiyor. Genelde 8-15 cm toprak kalınlığı (ıslak toprak ağırlığı 90-200 kg/m2) tercih edilmeli ve tüm iklim koşullarına dayanıklı olan ve Türkiye’de otuza yakın çeşidi olan sedum bitkileri ekilmelidir. Bitkilendirilmiş Çatılarda bahçe toprağı mümkün olduğu kadar az olmalı, daha çok hafif ve su emme özelliği olan malzemeler tercih edilmelidir. Örneğin kiremit kırığı, ponza, perlit, tüf, vermikülit gibi bakımın zor yapılacağı eğimli yüzeylerde organik gübre kullanılmamalıdır. Çimden, çok fazla bakım ve sulama istediğinden mümkün olduğu kadar kaçınılmalıdır.


Bitkilendirilmiş Çatılar nasıl yapılır?
Su yalıtımı olarak kullanılacak olan malzemelerin mutlaka TS EN13948 veya FLL bitki köklerine dayanıklılık sertifikalarına sahip olmaları gerekir. Bitki köklerine dayanıklı su yalıtım örtüleri kullanılır. Bitümlü ve sentetik örtülerin görevi, yapılmış olan su yalıtımını korumaktır. Su yalıtım örtüsü üzerine belli bir miktarda su tutma özelliği olan koruyucu keçe yerleştirilir. Keçe türevi malzeme olmaları nedeniyle alttaki su yalıtım örtülerini koruma altına alır. Genelde bitkilendirme türüne ve çatı eğimine bağlı olarak 300-900 gr/m2 yoğunluk tercih edilir. Üzerine detaya uygun basma mukavemetine ve ekilecek bitkiye uygun su tutma kapasitesine sahip çift kademeli drenaj levhaları yerleştirilir. Üzerine toprak tabakasının drenaj levhası boşluklarını doldurmasını önleyecek ince bir sistem filtresi yerleştirilir. Bunun üzerine ekilecek bitkinin özelliklerine göre toprak tabakası ve bitkiler ekilir. Çatı eğimi arttıkça kullanılacak olan malzeme ve sistemlerde değişiklikler olmaktadır.  





İlk örnek: “Babil’in Asma Bahçeleri”
Bitkilendirilmiş Çatı olarak bilinen en eski yapı M.Ö. 500 (bazı kaynaklara göre M.Ö. 800) yılında yapılmış olan Babil’in Asma Bahçeleri’dir. Roma İmparatorluğu döneminde “Bitkilendirilmiş Çatılar” ve sundurmalar kişinin statüsünü gösteren bir değer olarak algılanmıştır. 20. yüzyılın başlarında özellikle yüksek binaların çatıları teras çatı olarak planlanmış ve bu alanların değerlendirilmesi amacıyla “Bitkilendirilmiş Çatılar” ön plana çıkmıştı. Bugün Almanya ve Hollanda’da Bitkilendirilmiş Çatı yapımı yerel yönetimlerce desteklenmektedir. 
Türkiye’de ise 1988 yılında İstanbul Belediyesi tarafından yapılmış olan Küçükçiftlik Otoparkı’nın çatısı ilk uygulamalardandır. 1986 yılından itibaren yapılmış olan turizm yatırımlarında Bitkilendirilmiş Çatılar birçok projede kullanılmıştır. 1990 yılında yapılan Ankara Karum İş Merkezi’nin otopark çatısı halen bitkilendirilmiş çatı konumundadır. Özellikle LEED ve BREEAM sertifikalı Yeşil Binaların yapımı Bitkilendirilmiş Çatı yapımını teşvik etmektedir.

 

---

R E K L A M