9 Nisan 2014 | TEKNÄ°K MAKALE 121. Sayı (Nisan 2014)

İNŞ. MÜH. FARUK BİLAL Himerpa A.Ş. / Teknik Danışman
Yangın yönetmeliğimiz, “Yüksek Bina” tanımı ile bina yüksekliği 21.50 metreden, yapı yüksekliği 30.50 metreden fazla olan binaları ifade eder. 


Yangına dayanıklı bir yapının tasarımı için yapılan analiz üç şeyi gerektirir:


1- Bina dışındaki başka bir yangının sebep olduğu yangın tahmini 
2- Bu yangına yapının ısısal tepkisinin tahmini
3- Yapının verdiği bu ısısal tepkiye yapısal tepki tahmini.   


Bina yüksekliği 21.50 metreden fazla ve 30.50 metreden az veya 30.50 metreden fazla ise yağmurlama sistemi olup olmamasıyla beraber 60, 90, 120 dakika yangın dayanım süreleri istenir (TYKY Ek3c).  
Binalarda katların yüksekliği arttıkça, yerden söndürmeye çalışacak olan itfaiyecilerin müdahalesi zorlaşıp, süre uzayacağı için bu tür binalarda alınacak tedbirlerin daha fazla olacağı bir gerçektir. 30.50 metreden daha yüksek binaların kendi yangınlarını söndürecek sistemlere ve itfaiyecilerin kullanacağı bazı müdahale imkanlarına sahip olmaları gerekmektedir.





Önlemler
Yüksek binalarda her kat bir yangın kompartmanı olacak şekilde tesis edilir.
Yangın Merdivenleri: Konut hariç tüm yüksek binalarda en az iki korunmuş merdiven gereklidir. Yapı yüksekliği 21.50 metreden fazla olan konut binalarında biri korunmuş, iki merdiven gereklidir. Yapı yüksekliği 30.50 metreyi geçen konutlarda ise en az iki adet korunmuş merdiven gereklidir. Yapı yüksekliği 51.50 metreden fazla olan tüm binalarda acil durum asansörü gereklidir. Ayrıca yangın kompartmanı dışındaki lobi (çekirdek alan), itfaiye için güvenli kaçış yolu dizaynı, basınçlandırılmış kaçış yolları (çekirdek/lobi), yağmurlama sitemiyle korunan kompartmanlar, daha uzun dışarı çıkış süresi ve daha güvenli kaçış yolları gerekir.


Örnekler
Yüksek bina yangınlarına bazı örnekler:
Frankfurt (1973), MGM Grand Hotel, Las Vegas (1980), First Interstate Bank, Los Angeles (1988), One Meridian Plaza, Filedelfiya (1991), Ostankino TV Kulesi, Moskova (2000), WTC 5 ve 7, Newyork (2001), Interstate Binası, Honolulu (2001), Nasr Binası, Mısır (2004), Windsor Binası, Madrid (2005), Sapphire İstanbul (2013), Polat Tower, İstanbul. 


Çatı
Çatıların inşasında; çatının çökmesi, çatıdan yangının girişi ve çatı kaplaması yüzeyinin tutuşması, çatının altında ve içinde yangının yayılması, çatı ışıklığı üzerindeki rüzgâr etkileri, çatı ışıklığından binaya yangının geçmesi, yangının çatı kaplamasının dış yüzeyi üzerine veya katmanlarının içerisine yayılması ve alev damlalarının oluşması, bitişik nizam binalarda, çatılarda çıkan yangının komşu çatıya geçmesi ihtimalleri göz önünde bulundurulur. 
Çatı kaplamalarının BROOF sınıfı malzemelerden, çatı kaplamaları altında yer alan yüzeyin veya yalıtımın en az zor alevlenici malzemelerden olması şarttır. Ancak, çatı kaplaması olarak yanmaz malzemelerin kullanılması durumunda, üzerine çatı kaplaması uygulanan yüzeyin en az normal alevlenen malzemelerden olmasına izin verilir. Yüksek binalarda ve bitişik nizam yapılarda; çatıların oturdukları döşemelerin yatay yangın kesici niteliğinde, çatı taşıyıcı sistemi ve çatı kaplamalarının yanmaz malzemeden olması gerekir (TYKY m.28-1).
Çatılarda kaçış yolu teşkil eden her bölüm, etkilenen alt yüzeyden REI 30 yangın dayanım süresine ihtiyaç duyar. Çatı eğer döşeme görevi yapıyorsa Ek 3c’ye göre yağmurlama sistemi olup olmamasına bağlı olarak 60, 90,120 dakika REI dayanım gerektirir. Yük taşıyıcı olmayan dıştan yangına maruz kalan çatılar dış yüzeyden EI yangın dayanımını ek 3c’ye göre belirler.


Cephe
Dış cephelerin, yüksek binalarda zor yanıcı malzemeden ve diğer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden olması gerekir. Cephe elemanları ile alevlerin geçebileceği boşlukları bulunmayan döşemelerin kesiştiği yerler, alevlerin komşu katlara atlamasını engelleyecek şekilde, yangın dayanımını sağlayacak süre kadar yalıtılır. Alevlerin bir kattan diğer bir kata geçmesini engellemek için iki katın pencere gibi korumasız boşlukları arasında, düşeyde en az 100 cm yüksekliğinde yangına dayanıklı cephe elemanıyla dolu yüzey oluşturulur veya cephe iç kısmına en çok 2 metre aralıklarla cepheye en fazla 1.5 metre mesafede yağmurlama başlıkları yerleştirilerek cephe, otomatik yağmurlama sistemi ile korunur (m.27-1).





Yapı içi
Elli kişinin aşıldığı her mekânda en az iki çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500’ü geçerse, en az 3 çıkış ve 1000 kişiyi geçerse en az 4 çıkış bulunmak zorundadır (m.39).
Kaçış mesafeleri uygun olmak şartıyla, binaların sadece konut bölümlerine hizmet veren kaçış merdivenleri aşağıdaki şekilde düzenlenir: 


a) Yapı yüksekliği 21.50 metrenin altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz. 


b) Yapı yüksekliği 21.50 metreden fazla ve 30.50 metreden az olan konutlarda, en az 2 merdiven düzenlenmesi, merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması ve her daireden 2 merdivene de ulaşılması gerekir. 


c) Yapı yüksekliği 30.50 metreden fazla ve 51.50 metreden az olan konutlarda, birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu ve en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma uygulanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburidir. Kattaki konutların her birinin içinden bir yangın güvenlik holünden geçilerek yangın merdivenine ulaşılıyorsa binanın genel merdiveninin korunumlu olması gerekli değildir. 


d) Yapı yüksekliği 51.50 metreden yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni yapılması şarttır (m.48-5a,b,c,ç).
Bina yüksekliği 21.50 metreden fazla olan konut harici binalarda ve bina yüksekliği 30.50 metreden fazla olan konut binalarında atriumlu bölüm hariç olmak üzere, 21.50 metreden daha yukarıda olan katlarında en çok 3 kat bir yangın kompartımanı olarak düzenlenir (m.24).
Kaçış merdiven yuvasına, yangın güvenlik holüne elektrik, mekanik tesisat şaft kapakları açılamaz (m.41-9). Kaçış yolu iç cephe duvar, döşeme, tavan kaplamalarında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz (m.34-2.) 


Tesisat
Su, elektrik, ısıtma ve havalandırma tesisatı ile benzeri tesisatın döşemeden geçmesi hâlinde tesisat çevresi, açıklık kalmayacak şekilde en az döşeme yangın dayanım süresi kadar yangın ve duman geçişine karşı yalıtılır (m.26-5).
Kazan daireleri, her türlü yanıcı madde depoları ve yakıtlı motor daireleri, katı, sıvı, gaz depoları ve bunların yakıldığı ocakların yerleri için F90A yerine F180A konulur. 


Sonuç
Son zamanlarda gökdelen olarak tabir edilen yüksek binalarda yaşananlar, hayati önemi bulunan yangın emniyeti için önem kazanmaya başladı. New York’taki ikiz binaların 11 Eylül olayları ile yerle bir olması bu önemi daha da artırdı. Oysa yüksek bina yangınları emniyetsiz kalınan her durumda ve her zaman olabilecek, sonuçları itibariyle de trajik sonuçlar doğuracak yangınlardandır. Yangının bizlere daha az zarar vermesi için daha yapacak çok şey var. Aktif ve pasif yangın güvenlik önlemleri ile yangından oluşacak can ve mal kayıplarını asgariye düşürebiliriz.

 

---

R E K L A M