Kaçış Yolu: Binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamıdır. Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina çıkışlarına giden yollar bu kapsamdadır.

Kaçış Uzaklığı: Kat içinde herhangi bir noktada bulunan bir kullanıcının kendisine en yakın bir kat çıkışına kadar almak zorunda olduÄŸu yolun gerçek uzunluÄŸudur (TYKY m.7). Çıkışlar ve diÄŸer önlemler yangın ya da diÄŸer acil durumlarda can güvenliÄŸinin yalnızca tek bir önleme dayandırılmayacağı biçimde tasarlanacaktır. Her yapı, yangın veya diÄŸer acil durumlarda yapıdan kaçış için kullanıcıların ısı, duman ya da panikten doÄŸan aşırı tehlikelerden koruyacak biçimde yapılacak, donatılacak, bakım görecek ve iÅŸlevini sürdürecektir. Her yapı tüm kullanıcılara elveriÅŸli kaçış olanakları saÄŸlamak için yapının  kullanım sınıfına, kullanıcı yüküne, yangın korunum düzeyine, yapısına ve yüksekliÄŸine uygun tip, sayı, konum ve kapasitede tehlike çıkışlarıyla donatılacaktır. Her yapının içinde yapının kullanıma girmesiyle her kesimden serbest ve engelsiz eriÅŸilebilen tehlike çıkışlar saÄŸlayacak ÅŸekilde düzenlenecek ve bakım altında tutulacaktır. Her düşey kaçış yolu ve yapının katları arasında düzenlenen diÄŸer düşey boÅŸluklar, kaçışlar öncesi ve sırasında, ısı, duman ve diÄŸer yanma ürünlerinin bu boÅŸluklardan yükselerek katlara yayılımını önlemek için uygun bir biçimde kapatılacak ya da korunacaktır (TYKY m. 30). Aile bireyleri yangından kaçış planı üzerine eÄŸitilmeli, eÄŸitim aralıklarla yinelenmelidir.

Kaçış Yolları: Koridor, Hol

Korunumlu Koridor/Hol: Bitişik olduğu mekanlardan yangına karşı dayanıklı yapı elemanlarıyla ayrılarak yangın etkilerinden korunmuş hol ya da koridordur.

Yangın Güvenlik Holü: Kaçış merdivenlerine yangının ve dumanın geçişini engellemek için yapılacak yangın güvenlik holleridir (TYKY m.7).

Gerçek bir kaçış yolu, bir yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindeki caddeye kadar olan devamlı ve engellenmemiş kaçış yolunun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına bir bütün olarak;

a) Oda ve diğer bağımsız mekanlardan çıkışlar

b) Her kattaki koridor ve benzeri geçitler

c) Kat çıkışları

d) Zemin kata ulaÅŸan merdivenler

e) Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar

f) Son çıkış dahildir.

Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilemez. Pencere ve parapet yüksekliği döşemeden en çok 120 cm yukarıda ve bina dışındaki güvenlik bölgesine açık, dış zeminden en çok 3 m yükseklikteki, en az cam genişliğ 90 cm ve yüksekliği 90 cm olan pencereler, zorunlu hallerde aksi belirtilmemişse, kaçış yolu kabul edilebilirler.

Kaçış yollarının belirlenmesinde yapının kullanım sınıfı, kullanıcı yükü, kat alanı, çıkışa kadar alınacak yol ve çıkışların kapasitesi esas alınacaktır. Her katta, o katın kullanıcı yüküne ve en uzun kaçış uzaklığına göre çıkış olanakları sağlanacaktır.

Zemin kat üzerindeki herhangi bir katta düzenlenen kaçış merdivenleri tüm normal katlara aynı zamanda hizmet verebilir. Zemin altındaki herhangi bir katta düzenlenen kaçış merdivenleri de tüm bodrum katlara hizmet verebilir.

Değişik bölümleri veya katları, değişik tipte kullanımlar için tasarlanan, içinde aynı zamanda değişik amaçlı kullanımların sürdürüldüğü yapılarda, yapı bütününe / kat bütününe ilişkin gerekler en sıkı kaçış gerekleri olan kullanım tipi esas alınarak saptanacak ya da her bir yapı bölümüne ilişkin gerekler ayrı ayrı belirlenecektir. (TYKY Madde 31 )

Korunumlu iç kaçış koridorları ve geçitler: Korunumlu iç kaçış koridorları ve geçitler için aşağıda belirtilen şartlar aranır.

a) Bir yapıda veya yapı katında, kaçış yolu olarak hizmet veren korunumlu koridor ya da korunumlu holler 30, daha az katlı yapılarda 60 dakika yangına dayanıklı, 15.50 metreden daha yüksek yapılarda 120 dakika yangına dayanıklı olacaktır. (TYTKY m.36)

Dış kaçış geçitleri: Kaçış yolu olarak bir iç koridor yerine dış geçit kullanılabilir. Ancak dış geçite bitişik yapı dış duvarında düzenlenecek duvar boşluklarına konulacak menfezlerin yanmaz nitelikte olması, boşluğun parapet üst kotu ile döşeme bitmiş kotu arasında 1.8 metre ya da daha fazla yükseklik kalması ve bu tür havalandırma boşluklarının bir kaçış merdivenine ait herhangi bir duvar boşluğuna 3 metreden daha yakın olmaması esas alınacaktır. Bir dış geçite açılan çıkış kapısı 30 dakika yangına karşı dayanıklı olacak ve kendiliğinden kapatan düzeneklerle donatılacaktır. (TYKY M.37)

Oteller, moteller ve yatakhaneler

a) Yatak odaları iç koridordan en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı bir duvarla ayrılacaktır.

b) İç koridora açılan kapılar en az 30 dakika yangına karşı dayanıklı olacak ve kendiliğinden kapatan otomatik düzeneklerle donatılacaktır.

c) İç koridorlar bir dış duvarda yer alan boşluklarla havalandırılacak ve bu boşluklar iç koridor döşeme alanının yüzde 15?inden az olmayacaktır. Doğal yolla havalandırılmayan iç koridorlar 89. maddeye uygun biçimde basınçlandırılacaktır.

d) Yatak odası koridoruna açılan diğer odalar ya da koridorun bir parçasını oluşturup kaçışları tehlikeye sokabilecek diğer mekanlar için yatak odalarıyla aynı düzeyde bir kompartımanlama sağlanması zorunludur.

Bir dış koridorla erişilen otel yatak odaları aşağıdaki gereklere uygun olacaktır.

a) Yatak odaları dış koridordan en az 60 dakika yangın direnimli bir duvarla ayrılacaktır. Ancak parapet üst kotu koridor bitmiş döşeme üst kotundan 1.1 metre ya da daha yukarda konuşlandırılan yanmaz yapımlı havalandırma boşlukları için bu koşul gerekmez.

b) Dış koridora açılan kapılarda yangına karşı dayanıklı olmak koşulu aranmayacaktır.

c) Dış koridorlarda dış kaçış geçitlerine ilişkin en az genişlik, döşemede kot değişimleri, çatı korunumu koridor dış kenarı boyunca korkuluk yapılması ve benzeri gereklere uyulacaktır.

Otel yatak odasında ya da süit odada tek kaçış kapısı bulunması yalnızca, yatak odasında veya süit odada en uzak bir noktadan çıkış kapısına kadar ölçülen uzaklığın 15 metreyi aşmaması koşuluna bağlı olacaktır. Ancak,

a) Otel yatak odasında ya da süit odada en uzak bir noktadan çıkış kapısına kadar ölçülen uzaklığın 15 metreyi aşması durumunda birbirinden uzakta konuşlandırılmış en az 2 çıkış kapısı bulunacaktır.

b) Altıncı Kısımdaki gereklere uygun olarak tümden sprinkler sistemiyle donatılmış otellerin yatak odalarında ya da süit odalarında en uzak bir noktanın kapıya kadar ölçülen uzaklığı 20 metreyi aşmayacaktır.

c) Kaçış uzaklığı, yatak odası ya da süit odanın çıkış kapısından baÅŸlayarak bir kaçış merdivenine, kaçış geçidine veya dış açık alana açılan çıkış kapısına kadar ölçülecektir. Koridor boyunca yalnızca tek yönde kaçış olanağı varsa, kaçış uzaklığı en uzaktaki yatak odası çıkışı kapısından itibaren ölçülecektir. Ä°ki yönde kaçış saÄŸlanabiliyorsa kaçış uzaklığı  bir yatak odasının çıkış kapılarından ölçülecektir.

Doğal yolla havalandırılmayan iç koridorlar, sprinklerli yapılarda 45 metre, sprinklersiz yapılarda 30 metre aralıklarla duman engelleriyle bölümlendirilecek ve aşağıdaki gereklere uyulacaktır.

a) Duman engelleri yangına dayanıklı bölmelerle sağlanacak ve bölme içinde yer alan kapılar duman sızdırmaz nitelik taşıyacaktır. Duman bölmeleri, koridoru kuşatan duvar da dahil olmak üzere tüm kat yüksekliğince tavana ya da çatı örtüsünün altına kadar devam edecek ve ara kesitleri sıkıca kapatılacaktır.

b) Duman engelleriyle oluşturulan bölmelerin her birinden bir çıkışa, kaçış merdivenine, kaçış geçidine ya da kaçış rampasına doğrudan engelsiz erişim olanağı sağlanacaktır.

c) Duman sızdırmaz kapılarda camlı kapılar hariç, alanı her bir kanat yüzey alanının en az %25'i değerinde net görüş sağlayan cam paneller konulacaktır.

d) Duman sızdırmaz kapıları tek ya da çift kanatlı olabilir. Ancak kendiliğinden kapatan düzeneklerle donatılacak ve kanatlar içinde yer aldığı boşluğu tümüyle kapatacaktır. Kasalar duvar boşluğuna sıkıca yerleştirilecek ve kanat ile döşeme arasındaki aralık 4 mm'yi aşmayacaktır.

e) Duman sızdırmaz kapılar normalde kapalı durumda tutulacaktır. Bununla birlikte bu kapılar algılama sistemi yoluyla çalışan elektro-manyetik ya da elektro-mekanik düzeneklerle otomatik olarak kapatılabiliyorsa açık durumda tutulabilir (TYKY m.50).

Toplanma amaçlı binalarda 50 kişinin aşıldığı her mekanda en az 2 çıkış bulunacaktır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçerse en az 3 çıkış, 1000 kişinin üzerinde en az 4 çıkış tasarlanacaktır. Kapılar kaçışa doğru açılacak, birbirinden olabildiğince uzakta olacak ve 2 kapı hiçbir noktadan 45 dereceden daha dar bir açı ile görünmeyecekti (TYKY m.51).

Kaçış Yolları: Kapılar

Her yapının içinde yapının kullanımına girmesiyle her kesimden serbest ve engelsiz erişilebilen çıkışlar sağlayacak şekilde düzenlenecek ve bakım altında tutulacaktır. Herhangi bir yapının içinden serbest kaçışları engellememek için çıkışlara veya kapılara kilit, sürgü vb. bileşenler takılmayacaktır. Her çıkış açık-seçik görünecektir (TYKY m.30).

Çıkış kapılarının en az temiz genişliği 80 cm'den az olmayacaktır. Kapılarda eşik olmayacaktır. Dönel kapılar ve turnikeler çıkış kapısı olarak kullanılmayacaktır. Kaçış merdivenlerine, kaçış geçitlerine açılan çıkış kapılarının kanatları kullanıcıların hareketini engellemeyecek, kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekanlardaki çıkış kapıları kaçış yönüne doğru açılacak ve kendiliğinden kapanan düzeneklerle donatılacaktır.

Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü geçiş kapıları, elle açılabilecek ve kilitli tutulmayacaktır. İtfaiyeci veya görevlilerin gerektiğinde dışarıdan içeri girmeleri olanağı sağlanacaktır. Kapılar duman sızdırmaz ve en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olacaktır.

Bir kattaki kişi sayısının 50'yi geçmesi halinde, yangın merdiveni ve yangın güvenlik holü kapıları kaçış yönünde kapı kolu kullanılmadan (panik-bar veya benzeri düzenekli) açılabilecektir (TYKY m. 47).

Bir iç kaçış koridoruna/geçidine açılan çıkış kapıları, kaçış merdivenlerine açılan çıkış kapılarına eşdeğer düzeyde yangına karşı dayanıklı olacak ve otomatik olarak kendiliğinden kapatan düzeneklerle donatılacaktır (TYKY m.36-b1).

Kaçış Yolları: Merdiven

Yangın Merdiveni: Yangın durumunda, binadaki insanların emniyetli olarak ve süratle tahliyesi için özel olarak yapılan yangından korunmuş kaçış merdivenidir. Kaçış yolları bütününün bir parçası olup diğer kaçış yolu bölümlerinden bağımsız olarak tasarlanamazlar.

Korunumlu Merdiven: Yangına karşı dayanıklı bir malzemeyle çevrili ve zemin düzeyinde bir son çıkışla güvenlikli bir alana açılan yangın merdivenidir.

Ortak Merdiven: Birden çok sayıda kullanım birimine hizmet veren kaçış merdivenidir (TYKY m.7). Yangın durumunda, bir binadaki insanların sürat ve emniyetle tahliyesinde kullanılmak üzere bu göreve özel olarak tasarlanan korunumlu merdivenlerdir. Yapının olağan merdivenlerinden yangında kullanılabilecek özellikte olanları da yangın merdiveni olarak kabul edilir. Birden fazla katı bulunan tüm umuma açık binalarda yangın merdiveni yapma zorunluluğu vardır. Yangın merdivenleri, yangınla ilgili tahliyelerde kullanılan kaçış yolları bütününün bir parçasıdır ve diğer kaçış yolları öğelerinden bağımsız tasarlanamazlar.

Yangın merdiveni duvar ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılmamalı, bu elemanlar yangına 120 dakika dayanıklı olmalıdırlar. Yangın merdivenlerinin kullanmaya uygun şekilde bulundurulmasından binanın amiri sorumludur (Madde 11 Yangın Merdivenleri) (3).

Yangın durumunda, bir binadaki insanların sürat ve emniyetle tahliyesinde kullanılmak üzere bu göreve özel olarak tasarlanan korunumlu merdivenlerdir. Yapının olağan merdivenlerinden

yangında kullanılabilecek özellikte olanları da yangın merdiveni olarak kabul edilir. Yangın merdivenleri, yangınla ilgili tahliyelerde kullanılan kaçış yolları bütününün bir parçasıdır ve diğer kaçış yolları öğelerinden bağımsız tasarlanamazlar. Yangın merdiveni duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılmamalıdır ve bu elemanlar yangına 120 dakika dayanıklı olmalıdırlar. Yangın merdivenlerinin kullanmaya uygun şekilde bulundurulmasından bina veya işyeri sahip ve yöneticileri sorumludur (TYKY m.38). Bütün yapılarda, bu kısmın 4. bölümünde aksi belirtilmedikçe, 2. bölümde belirtilen esaslara göre

ikinci çıkış tesis edilir. Aksi belirtilmedikçe çıkışlar korunmuş olacaktır (TYKY m.39). Yangın hangi noktada çıkarsa çıkışın, o kotta bütün insanların çıkışlarının sağlanması için kaçış yolları ve yangın merdivenleri birbirlerinin alternatifi olacak şekilde konumlandırılacak, yan yana yapılmayacak, yangın merdiveni yuvası ile merdiven aynı katta olacak ve genel merdivenlerden geçilerek yangın merdivenine ulaşılmayacaktır. Merdiven yuvalarının yerinin belirlenmesinde en uzak kaçış mesafesi ve kullanıcı yükü esas alınacaktır. Merdiven yuvalarının yeri, binadaki insanların güvenlikle bina dışına kaçışlarını kolaylaştıracak şekilde seçilmelidir. Yangın merdivenlerinin başladıkları kottan çıkış kotuna kadar süreklilik göstermesi esastır. Bodrum katlarda ve yüksek binalarda yangın merdivenlerine bir yangın güvenlik holünden veya korunumlu bir holden geçilerek girilmesi zorunludur. Pervane kanadı biçimindeki rıhtsız basamaklara, konutlar dışında hiçbir yapıda izin verilmeyecektir (TYKY m.40). Bir kaçış merdiveninin indiği nokta ile dış açık alan arasındaki uzaklık, yangın merdiveninin zemin düzeyindeki güvenlikli dolaşım alanına indiği nokta açık-seçik görülebilen ve güvenlikli bir dış açık alana doğrudan erişilebilen bir yerde olması, iç kaçış merdivenlerinden boşalan kullanıcı yükünü karşılayacak yeterli genişlikte dışa açık kapı olması halinde, maksimum uzaklık 10 metreyi aşmayacaktır. Sprinkler korunumlu yapılarda, 15 metre olabilir. Yangın merdiveni kovası ve yangın güvenlik holüne elektrik ve mekanik

tesisat şaftı kapakları açılamaz (TYKY m.41). Dışarıda yapılan açık kaçış merdiveni, ilgili gereklere uyulması koşuluyla iç kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir ve ayrıca bir korunumlu yuva içinde bulunması zorunlu değildir. Dışa kaçış merdiveninin herhangi bir bölümüne yanlardan yatay uzaklık olarak 3 metre içerisinde ya da alttan düşey uzaklık olarak 3 metre içerisinde kapı ve pencere gibi korunumsuz duvar boşluğu bulunmayacaktır. Dışlarda açık merdivenlere yüksek binalarda izin verilmez (TYKY m.42). Kaçış rampaları, kaçış merdivenlerine ilişkin gereklere uygun biçimde havalandırılacaktır. Kaçış yolu olarak yalnızca tek bir bodrum kata hizmet veren kaçış rampalarının korunumlu yuva içinde bulunması gerekmez (TYKY m.44). Tüm kaçış merdivenleri, dış duvarlarında tasarlanan ve alanı merdivenin her bir kattaki döşeme alanının %10'undan az olmayacak şekilde hesaplanmış duvar boşlukları veya menfez ya da 6. kısımdaki gereklere uygun olarak mekanik yolla havalandırılacaktır. Kaçış merdiveni ve kullanım alanları aydınlatma ve havalandırma amacıyla aynı aydınlığı ya da baca boşluğunu paylaşmayacaktır. Konut haricindeki herhangi bir yapıda 21.50 metreden yüksekte kullanım alanları varsa iç kaçış merdivenlerinden herhangi biri doğal havalandırma koşulu aranmaksızın 6. kısımdaki gereklere uygun olarak basınçlandırılacaktır. Dörtten çok bodrum kat içeren bir yap?da yangın güvenlik holüyle bağlantılı olan kaçış merdiveni basınçlandırılacaktır (TYKY m.45). Bir yapının bodrum katına hizmet veren herhangi bir kaçış merdiveni, kaçış merdivenlerinde uyulması gereken tüm koşullara uygun olacaktır. Normal kat kaçış merdivenleriyle aynı düşeyde tasarlanan bodrum kat kaçış merdivenleri anılan diğer kaçış merdivenlerinden en az merdiven yuvası duvarı için istenen yangına karşı dayanıklı eşdeğer yapı elemanlarıyla ayrılacaktır. Normal kat merdiveninin devam ederek bodrum kata hizmet vermesi durumunda aşağıda belirtilenlere uyulacaktır.

a) Merdiven, bodrum katlar dahil 4 kattan çok kata hizmet veriyorsa, bodrum katlar dahil tüm katlarda merdivene giriş için yangın güvenlik holü düzenlenecektir.

b) Bir acil durumda üst katları terk eden kullanıcıların bodrum kata inişlerini önlemek için merdivenin zemin düzeyindeki sahanlığı bodrum merdiveninden kapı veya benzeri bir fiziksel engelle ayrılacaktır (TYKY m.46).

Çıkış merdiveninin açıldığı yer de önemlidir. İnsanların rahatça geçebileceği yanar malzemelerden arınmış olmalıdır.

Sonuç

Kaçış yollarında da pasif yangın durdurucu malzemeler ile yangın yalıtımı yapılmalıdır.

Kaynaklar

1- Yangınları Önleme ve Söndürme Yönergesi

http://www.eso-es.net/kurumsal/download/yonerge-yangin_onleme_ve_sondurme_son_doc

2- http://www.tr.net/saglik/ilk_yardim_yangin.shtml

3- http://www.eso-es.net/kurumsal/download/yonerge-yangin_onleme_ve_sondurme_son_.doc

4- http://www.hkmo.org.tr/tuze/tuze_detay.php?kod=35

Faruk Bilal / Himerpa A.Åž.