TEKNÄ°K MAKALE 67. Sayı (Temmuz-AÄŸustos 2007)

Güneş radyasyonu üç enerji şeklinde var olur: % 5 ultraviyole, % 45 görünür ışık, % 50 infrared. Soğutma sezonu boyunca, ısı akışlı evimizin dışından içine doğru olur. Konforu korumak için, yaz ayında kazanılan ısı klimanızı çalıştırarak giderilmeli.
Döşemeleri, duvarları ve tavanları yalıtırsak bu ısı akışına etkin bir direnç sağlar ve ısı akışını azaltır. Yalıtım ısısal direnç terimiyle ölçülür ve R-değeri (ısı akışına direnç) ile belirtilir. Daha büyük R-değerleri, daha verimli yalıtım demektir. İyi yalıtımın maliyeti iki kat güçlü soğutma sisteminden (yalıtımsız hacim için) daha ucuz olduğunu hatırlamalıyız (fazladan kullanılan enerji de buna dahil değildir). Düşük ısı iletkenliği  (düşük lambda değeri) olan yalıtım malzemeleri kullanmalıyız.

Çatı arası yalıtıma başlamak için iyi bir alandır. Çünkü bu alan ana ısı kazanım kaynağıdır. Yeterli yalıtılmış çatı arası evin en üst katını korur. Çoğu iklimlerde en az R-5.3 m2K/W ısı direncinde bir izolasyon malzemesi ile çatı arası yalıtılmalıdır.

Çatı kapıları da yalıtılmalıdır. Duvar yalıtımları, soğutmada çatı arası sıcaklığı daha fazla olduğu için çatı arası izolasyonu kadar önemli değildir. Hatta döşeme yalıtımının soğutma üstündeki etkisi azdır. Ama ısıtılmayan hacimlerin üstündeki döşemeleri, soğutulan hacimdeki döşemenin veya havalandırılmayan bodrumların ve toprağa oturan döşemenin etrafındaki duvarları, standartlarda belirtilen düzeylerde yalıtılmalıdır. Dış havanın içeri sızması da iç sıcaklık için çok önemli değildir fakat dış havayı dışarıda tutmak iyi bir fikirdir.

Pencereler, kapılar, elektrik çıkışları temel ve dış duvardaki delikler mastikler ve poliüretan köpüklerle yalıtılıp dış havanın içeri girmesine engel olunmalı. Evimizin cephelerinden ısı kazanımını minimize etmek için mantolama yapılmalı. O yapılamazsa (döşeme ve tavandan ısı köprüleri vasıtasıyla ısı kazanımı olmasına rağmen) içten ısı yalıtımı yapılmalı. İyi yalıtılmış enerji etkin bir bina yazın yalıtılmamış binaya göre yazın 10¡C daha serindir.

Yukarıdaki rakamların bulunmasında kullanılan binaların çatısı koyu renklidir. Soğutma hava soğutmalı çillerle yapılır. Bina dış cephesinin % 25’i pencere ve çift camlıdır. Elektrik fiyatı 0,08 $/kWh’dır. Çatıda R-1,8 m2K/W’lık bir yalıtım vardır. Teras çatıya su ve ısı yalıtımının üstüne bahçe yapılması halinde soğutma yüklerinde % 40 azalma sağlanır.

Çatı ve Renkler

Yaz aylarında kullanılan modern beyaz şingıllar eski tip kullanılanlara göre çatıda 11¡C daha düşük sıcaklık oluşmasını sağlar 37¡C dış hava sıcaklığında çatının yansıtıcılığını (reşectivity) 0,25’den 0,40’a çıkarıp yayım (emissivity) oranı sabit kalınca çatı yüzey sıcaklığğ 7.2¡C değişiyor. Çatı yayım oranı 0,75’den 0,90’a çıkıp yansıtma değeri sabit kalınca çatı yüzey sıcaklığğ 1,1¡C değişiyor.

Güneş Yansıtıcılığı % Kahverengi şingıl 5 Koyu Gri 8 Yeşil 20 Beyaz 35

Beyaz şingılda zamanla kirlenme olduğu için yeni eğilim hem beyaz

hem de yansıtıcı şingıl kaplamaları

sıcak bölgeler için öneriliyor.

Soğutulan ortam ile güneş vuran ortam arasında 15¡C fark oluşursa ısısal şoklar yaşanır.

Bu ise su yalıtım membranlarında gerilimlerin oluşmasına ve ek yerlerinde problemler oluşmasına; izolasyon bitiş elemanlarında kopma ve ayrılmalara; su gideri membran birleşiminde sıkıntılara sebep olur. Yüksek sıcaklıklar su yalıtım membranlarının yumuşamasına, membran tabakaları arasındaki rutubetin

membranda kabarcık oluşturmasına sebep olur.

Soğutmadan Tasarruflar

Soğutma enerjisi tasarrufu 0,11 $/m2/yıl olabilir. Tek katlı metal çatılarda yalıtım ve yansıtıcı kaplama ile soğutma yüklerinde % 25 tasarruf sağlanır. Çok katlı yapılarda % 16 azaltma sağlanır. Enerji faturalarını % 50 azaltır. İyi yalıtımlı bir binada 1.61$/m2’ye soğutma yapılabilir.

Haritadaki 11 Amerikan şehrinde soğutma tasarrufu potansiyeli. Çatılar sadece koyu yerine açık renk yapılmasıyla binaların soğutma yüklerinde % 40 tasarruf yapılabilir.

Genellikle oturan, hafif iş yapan insanlar için vücudun enerji üretim değeri 70 W/m2 civarındadır. Isıtma ve soğutma evlerimizin kullandığı enerjinin %50 - 70’inin sorumlusudur.

Soğutma, ısıtmaya göre 10-15 misli pahalıdır. Salonumuzda kullandığımız 18,000 Btu/h’lık bir klima saatte yaklaşık 2 kWh elektrik enerjisi çeker. Yaz sezonunda bir klimanın çalışma süresi İstanbul’daki bir işyerinin 1,100 saat (=2,200 kWsaat

374$) ve bir evin 800 saat (=1,600 kWsaat 272$) olduğu düşünülmelidir.

Kuzey Carolina’da 186 m2’lik bir binada yalıtım yapılarak ölçülmüş klima enerjisi tüketimi yılda 3808 kwh’dan 1790kwh’a (% 47) düşüyor. Amerika Çevre Koruma Ajansı uygun yalıtım önlemleri alındığında % 50 soğutma enerjisinden tasarruf edilebileceğini söyler. Yalıtımlı bir çatıda seçeceğiniz klimanın kapasitesi de % 15 daha küçük olacaktır. 12000 btu bir klima 470 YTL, 18000 btu klima 760 YTL, 24000 btu ise 1,000 YTL’dir (2006 fiyatları). İstanbul içi 12000 btu ile 30 m2 yeri saatte 1kw harcayarak soğuturken 18000 btu ile 40 m2 yeri saatte 2 kw harcayarak soğutabiliriz.

Isınma ve soğutmadan dolayı hareket eden çatı kaplamalarında yalıtım ve yansıtıcı bir kaplama kullanılırsa çatı daha uzun ömürlü olur.

Soğuk çatılardan Los Angeles’da yılda sadece enerji tasarrufundan 1 milyar $ kazanılabilir. Amerika’da kullanılan elektriğin altıda biri soğutma içindir. Bunun da yıllık maliyeti de 40 milyar dolardır. Ayrıca klimalar daha az kullanılınca ozona zararlı gazlar da % 50 daha az tüketilmiş olur. Bu Los Angeles’daki otobanlardaki 3 - 5 milyon aracın kirletmesine eşdeğerdir.

Yalıtılmamış çatılar çok kısa sürede deforme olup onun atıkları için de yer bulunmak zorundadır.

Sıcaklık ve Soğutma

Çok emici çatı kaplaması olan çatıların arasındaki sıcaklık ile hava sıcaklığı arasındaki fark 33¡C kadar olabilmektedir. Yalıtımlı ve yüksek yansıtmalı çatıların çatı arası sıcaklığı ile hava sıcaklığı arasındaki fark ise 5.5¡C olabiliyor. Hiçbir önlem alınmamış çatılarda sıcaklık 80¡C’a kadar çıkar. Böyle yan yana yalıtımsız çatılar ve asfalt, beton ve toprak zeminlerdeki sıcaklıklar hep 80¡C civarındadır. Böyle sıcak ortamlar yan yana gelince "çok sıcak adacıklar" oluşur ki bu "smog" (sıcaktan dolayı insan sağlığına zarar veren) oluşumunu hızlandırır ve klimaların çok yüksek düzeyde çalışmasına sebep olur.

Sonuç

Soğutma sektöründen aldığım verilere göre Türkiye’de son 7 yılda 32 milyar btu’luk split, pencere tipi klima ve 32 milyar btu’luk da çiller soğutma grubu, klima santrali gibi ürünler satılmış. Tahmini olarak bir yılda 2 milyar dolar soğutma için para harcıyoruz. Ve bunun yarısı olan 1 milyar $ tasarruf edilebilir. Binalarımızda soğutma için de ısı yalıtımı ve yansıtıcı elemanlar kullanarak % 50 ısı tasarrufu yapmalıyız.



 

---

R E K L A M