Yalıtım Malzemelerinde CE Belgelendirme

KONUK YAZAR 67. Sayı (Temmuz-Ağustos 2007)

İlker İBİK ERA Yönetim Test ve Belgelendirme Hiz. Ltd. Şti. Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’nin 8 Eylül 2002 tarihli ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmasının üzerinden 4 seneden fazla geçmişti ki Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1 Ocak 2007 itibariyle yönetmeliğin iç piyasada da zorunlu uygulamaya girmesi için düğmeye bastı.
Esasen yönetmeliğe göre, Türkiye hudutları içerisinde üretilen ve burada kullanılmak üzere ithal edilen yapı malzemeleri, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren CE işareti taşımalıydı. Ancak Bakanlık bu uygulamayı denetlemeye başlamak, yani Pazar Gözetimi uygulamak için "acele etmemeye" karar verince, zorunluluk uygulaması 1 Ocak 2007’e kadar askıya alınmış oldu. Bu karar, hem Bakanlığa Piyasa Gözetim ekiplerini hazırlaması için bir sene daha verdi hem de Türk yapı malzemeleri üreticilerine, CE işaretlemesine hazırlık yapmak için son bir fırsat. Ağustos 2007’yi geride bıraktığımız şu günlerde, CE işaretlemesi için yasal zorunluluk süresi dolalı artık 7 aydan fazla geçmiş bulunuyor; fakat ne yazık ki çoğu üretici halen Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’nin üzerlerine yüklediği sorumlulukların ve eğer yönetmelik şartlarını yerine getirmezlerse karşılaşacakları yasal yaptırımların pek de farkında değiller. Bu noktada, AB Onaylanmış Kuruluşları’nın belgelendirme denetçileri olan bizlere de tabii ki üreticileri olabildiğince bilgilendirme sorumluluğu düşmektedir ki zaten bu yazının da temel amacı bu sorumluluğun gereklerini yerine getirmekten ibarettir.

Isı, su ve ses yalıtımı amaçlı yapı malzemeleri, 89/106/EEC (AT) Yönetmeliği’nin en önemli iştigal konularından birini oluşturmaktadır. Yönetmeliğin harmonize standart listesinde bulunan yalıtım özelliği bulunan yapı malzemelerinden; Alçı Levhalar ve Bloklar (EN 520, EN 12859, EN 13950 ve EN 14190), Bitümlü Örtüler, Bitümlü Shingle ve Bitümlü Sıvı Yalıtım Malzemeleri (EN 534,  EN 544, EN 13707, EN 13859-1/-2, EN 13969, EN 13970, EN 14967), Kil Tuğla, Bims, Asmolen, Beton, Gazbeton, Yapay ve Doğal Taş Duvar Birimleri (EN 771-1/-2/-3/-4/-5/-6), Isı Yalıtım Sıvaları (EN 998-1/-2), Yalıtım Camları (EN 1279-5), Su İtici/Yalıtkan Beton Duvar ve Taban Koruma Sistemleri (EN 1504-2), Beton, Kil, Taş ve Metal Çatı Kiremitleri ve Kaplamaları (EN 490, EN 1304, EN 12326-1, EN 14782, EN 14783), Fiber-Çimento Örtüler (EN 12467), Cam Yünü ve Taş Yünü Mineral Yünler, EPS ve XPS Polistren Köpük, Poliüretan Köpük, Fenolik Köpük (PF), Hücresel Cam Yünü (CG), Odun Yünü (WW), Genleştirilmiş Perlit (EPB ve EP), Genleştirilmiş Mantar (ICB), Odun Fiber, EV ve Genleştirilmiş Hafif Agregalı Kil (LWA) Isı Yalıtım Ürünleri (EN 13162, EN 13163, EN 13164, EN 13165, EN 13166, EN 13167, EN 13168, EN 3169, EN 13170, EN 13171, EN 14063-1, EN 14316-1, EN 14317-1), Geomembranlar ve Geosentetik Bariyerler (EN 13361 EN 13362, EN 13491, EN 13492, EN 13493), Plastik ve Lastik Membranlar (EN 13859-1/-2, EN 13956, EN 13967, EN 13984, EN 14909), Ahşap Tabanlı Levhalar (EN 13986, EN 14915) sayılabilir.

Bu malzemelerin CE belgelendirmesi açısından ortak özelliklerine baktığımızda, Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’nde tanımlanmış "Belgelendirme Sistemleri"nden özellikle Sistem 3, Sistem 2+ ve Sistem 1 kapsamında değerlendirildiklerini görüyoruz. Bu belgelendirme sistemlerinin pratik uygulamalarından bahsedecek olursak;

Sistem 3: İlgili üründe ataması tamamlanmış AB Onaylanmış Kuruluşu, ürünün harmonize standartlarının Madde 4 ve Madde 5’inde tanımlanan ITT’yi (Initial Type Testing Ğ İlk Tip Testleri), "Onaylanmış Kuruluş test laboratuvarlarında" gerçekleştirir. Test sonuçları, ITT Report (İlk Tip Test Raporu) ile raporlanır. Üretici kendi fabrika üretim kontrolünü, ISO 9001:2000 temelli bir kalite yönetim sistemi işleterek ve bu sisteme ürünle ilgili EN harmonize standardında tanımlanmış "hammadde girdi kontrol", "üretim süreç kontrol", "son ürün örnekleme ve testleri" olarak tanımlanabilecek teknik gereksinimleri de ekleyerek gerçekleştirir; periyodik ürün kontrol testlerini, tamamen kendi sorumluluğunda yapar/ bazı özel durumlarda harici akredite laboratuvarlara yaptırır. Nihayet CE işaretlemesi, ilgili harmonize standardın Ek ZA’sında belirtildiği şekilde ve Onaylanmış Kuruluşun düzenlediği  "ITT Report Ğ İlk Tip Test Raporu"na atıfta bulunarak yapılabilir. Ürün uygunluğunun sürekli denetimi sorumluluğu Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’ndadır.

Sistem 2+:  İlgili üründe ataması tamamlanmış AB Onaylanmış Kuruluşu,  Fabrika Üretim Kontrolü denetimini (FPC - Factory Production Control) gerçekleştirir, bu denetimi raporlar ve eğer denetim sonucu olumlu ise "Certificate of Factory Production Control-Fabrika Üretim Kontrol Sertifikası" düzenler. Bu kontrolde, firmanın ISO 9001:2000 temelli bir kalite yönetim sistemi kurmuş ve işletiyor olması ve bu sisteme ürünle ilgili EN harmonize standardında tanımlanmış "hammadde girdi kontrol", "üretim süreç kontrol", "son ürün örnekleme ve testleri" olarak tanımlanabilecek teknik gereksinimlerinin de eklenmiş olması gereklidir. Ürünün ITT’sini (Initial Type Testing Ğ İlk Tip Testleri), üretici kendi iç laboratuvarlarında gerçekleştirir ve eğer gerçekleştiremediği tip testleri varsa bunları da akredite harici laboratuvarlarda yaptırır. CE işaretleme ancak ilgili harmonize standardın Ek ZA’sında belirtildiği şekilde ve Onaylanmış Kuruluş’un düzenlediği  Fabrika Üretim Kontrol Sertifikası numarasına atıfta bulunarak yapabilir. AB Onaylanmış Kuruluşu her sene periyodik Fabrika Üretim Kontrol denetimleri yapmaya devam eder. Ürün uygunluğunun sürekli denetimi sorumluluğu Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’ndadır.

Sistem 1: Özetle, ilgili üründe ataması tamamlanmış AB Onaylanmış Kuruluşu, Sistem 3 ve Sistem 2+’da tanımlı tüm denetim ve testleri bir arada yürütmesidir. Yani, hem Fabrika Üretim Kontrolü denetimini (FPC - Factory Production Control) gerçekleştirir, hem ITT’yi (Initial Type Testing Ğ İlk Tip Testleri), "Onaylanmış Kuruluş test laboratuvarlarında" gerçekleştirir ve hem de her sene periyodik Fabrika Üretim Kontrol denetimleri yapmaya devam eder.

Bu tanımlamalara uygunluk göstermeyen yegane belgelendirme yöntemi, Sistem 4 olarak tanımlanmış ve sadece çok sınırlı sayıda, genellikle düşük seviyeli kullanım amaçları bulunan bir ürün grubu için geçerli bulunan yöntemdir. Ürün harmonize standardının EK ZA2’sinde belgelendirme yöntemi Sistem 4 olarak tanımlanmış ürünlerde, AB Onaylanmış Kuruluşu müdahalesi yoktur ve hem Fabrika Üretim Kontrolü mekanizmasını, hem de laboratuvar testlerini, firma iç kontrol sistemi içerisinde, tamamen kendi sorumluluğu altında uygular ve bu uygulamanın kayıtlarını muhafaza eder. CE işaretlemeyi de yine kendi kendi düzenleyeceği bir "Uygunluk Beyannamesi-Decleration of Conformity" ile gerçekleştirir. Bu sistemde denetim sorumluluğu sadece Bakanlığa aittir.

Uyarı: <I>Sistem 4</I> uygulaması ile CE markalamasını kendi kendine yapacak olan üreticinin, mutlaka ürün harmonize standardının EK ZA2’sinde CE belgelendirme metodu olarak Sistem 4 tanımlanmış olmalıdır. Yoksa yapılan markalama hatalı ve geçersiz olacak, üretici de bu markalama nedeniyle yasal yaptırımlara maruz kalacaktır. Örneğin, yazının üst kısmında tanımlı yalıtım ürün grupları içerisinde, sadece EN 998-1 kapsamındaki sıvalar ve EN 771 serisi ürünlerin düşük seviyeli kulanım amacı taşıyanları Sistem 4 kapsamında CE işaretlenebilmektedir (Tablo 1).

Sonuçta, yalıtım malzemesi üreticisini bekleyen ilk görev, ürünü ile ilgili harmonize EN standardını takip etmek, bu standardın EK ZA2’sinde tanımlanmış belgelendirme sistemine göre CE belgelendirmesini tamamlayabilmek amacıyla, yine bu ürün standardında AB Komisyonu tarafından atanmış AB Onaylanmış Kuruluşları ile bağlantıya geçmektir. Yapı malzemelerinin harmonize standart listesine; http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=cpd.hs web sayfasından ve bu standartlarda atanmış Onaylanmış Kuruluşların listesine ise, standart numaraları üzerine tıklayarak ulaşılabilir. Daha sonraki uygulama ise yukarıda tanımlı olan sistemlerden ürün için harmonize standartta belirtilmiş olanının, seçilen AB Onaylanmış Kuruluşu ile beraber ve onun gözetiminde uygulamak ve CE belgelendirme yolunda başarıya ulaşmak için çaba sarf etmek olacaktır.
 

---

R E K L A M