'Korunması Gereken Kültür Varlıkları' İçin Alınması Gereken En Acil Önlem:Yangın Yalıtımı

DOSYA 31. Sayı (Temmuz Ağustos 2001)

Dergimizin bu sayı dosya konusunu Yangın Yalıtımına ayırdık. Toplantımıza katılarak kamuoyunu bilgilendirdikleri için; Mimar Sinan Üniversitesi Restorasyon Ana Bilim Dalı’ndan Doç. Dr. Oğuz Ceylan’a, ODE’den Ali Türker’e, Tepe Knauf’dan Nezih Tütenek’e teşekkür ederiz..
SADIK ÖZKAN: Türkiye’de yangın yalıtımı, bilgi düzeyi malzeme çeşitliliği ve uygulamacılar anlamında baktığımızda oldukça yetersiz bir düzeyde bulunmakta. Oysa en az diğer yalıtım konuları kadar önemli bir konumda. Buna karşın ülkemizde bu konuda yeterli yönetmelikler bile ne yazık ki bulunmamakta. Bırakın küçük ölçekli yapıları, büyük paralar harcanarak yapılan sanayi tesislerinin, iş merkezlerinin, sağlık ve eğitim yapılarının pek çoğunda yangın söndürme sistemleri kullanıldığı halde yangın yalıtımı açısından hiçbir çalışma yapılmadığını görebiliriz. Bir anda büyük oranda can ve mal kaybına neden olabilen, bu nedenle de önemle üzerinde durulması gereken yangın yalıtımı konusunu siz değerli katılımcılarımızın görüşleriyle ele almayı hedefledik. Önemli restorasyon çalışmalarını gerçekleştiren ve tarihi yapılarımızın gelecek kuşaklara kazandırılmasına değerli katkıları bulunan hocamıza söz vererek başlamak istiyorum.

OĞUZ CEYLAN: Teşekkür ederim. Ben restoratörüm. Yaklaşık 6 aydır geleneksel yapılarda yangın konusuyla ilgili bir araştırma yapıyorum. Bu toplantıda olma nedenim, sizlerden malzeme üzerine detaylı bilgi alabilmek ve konumla ilgili bazı görüşlerimi sizlerle paylaşmak. 17-18 yıldır eski eser koruması proje ve uygulaması yapıyorum, Eski eser deyimi terk edilerek ‘Korunması Gereken Kültür Varlıkları’ dediğimiz bu yapılar, en büyük yangın riski taşıyan yapılar grubunu oluşturuyor. İki oluşuma dikkatinizi çekmek istiyorum, sizler için çok çok büyük iki fırsat var. Birincisi bu kültür varlıklarının yıkılmadan onarımının gündeme gelmesi. 3 yıl önce yayınlanan 378 sayılı ilke kararıyla artık biz yapıları yıkmadan onarıyoruz. Bu Türkiye için devrim sayılabilecek bir atılım. Bu beraberinde, bizim onarım aşamasında çok fazla ‘Pasif tedbir’ alabilmemizi getiriyor. Bu tedbirlerin başında malzeme geliyor. Malzeme korunumu, iyileştirilmesi, yangına karşı dayanıklı hale getirilmesi önem kazanıyor. İkincisi, Kültür Bakanlığı ve Dünya Bankası ortaklaşa bir çalışma içersinde. Bu çalışma Türkiye’de konservasyon merkezleri ağı kurulması. Koruma ile ilgili akademik çevre Ankara’da topladılar 3 gün fikir alış verişinde bulunuldu. Orada bu merkezler nasıl kurulabilir, kimler çalışabilir konularında görüşlerimiz alındı. Yapıların yıkılmadan onarılacak olması yangını çok çok önemli hale getiriyor.  Eskiden yıkıp, betonarme yapıp üzerini ahşap kaplıyorduk. Şimdi bu sistem büyük oranda terk ediliyor. Bir de bu merkezlerin kurulması demek Türkiye’de bilimsel restorasyonun gündeme gelmesi demektir. Bilimsel onarım demek malzemelerin laboratuar analizlerinin ortaya konmasına neden olacak. Bu nedenle kullanılacak malzeme çok ağırlık kazanacak. Çok büyük oranda bir kredi Dünya Bankasından sağlanacak, Kültür bakanlığı bu krediyi olumlu şekilde kullanmak istiyor. Benim uzun bir süredir izlediğim Türkiye’de yangın yalıtımı konusu ihmal ediliyor. Bir yangın senaryosunu yazmak her mekana birer sprinkler çıkışı koymak demek değildir. Pasif olarak çok fazla tedbir alabileceğimiz nokta var. Benim araştırmamda sanal ortamda, Resim Heykel Müzesi’ni (Veliaht dairesi) sanal ortamda sökeceğim, onarıma alacağım. Yangın detaylarını oluşturacağım ve yapıyı tekrar kullanıma açacağım. Sizden isteğim restarasyon piyasasında hiç bilinmeyen malzemelerinizi bize tanıtmanızdır. Biz yapıyı onarıyoruz, kapatıyoruz, sonra mekanik tesisat mühendisleri gelip yapıya bir enjeksiyon gibi aktif tedbirleri sokuyorlar. Bu uygulama son derece yanlış. Yapının duvarlarında kalem işi varsa, burada alacağınız tedbir başka olması lazım.

ALİ TÜRKER: Ben de sektörde nasıl onu anlatayım. Yalıtım sektörü değince Türkiye’de ısı ve su yalıtımı anlaşılıyor. Ses daha 3-4 yıldır gündeme geldi. Yangında ise çok büyük bir boşluk var. Ama yangın malzemelerinden söz eden firmalar var. Ben bir sınıflama yapmak istiyorum; Yangınla ilgili mücadeleyi biz üç aşamada değerlendirebiliyoruz.

Bir yapıda yanmaz malzeme kullanmak yapıda yangın çıkma riskini azaltacaktır. Yangının yayılmasını zorlaştıracaktır. Bu her zaman pratikte mümkün olmuyor, yerine göre de ekonomik olmuyor. O zaman bizim görevimiz yangının çıkışını algılamak ve hemen söndürmek. Bunun için de mekanik tesisat malzemeleri ve sistemleri kullanarak yangın senaryosuna göre önlemler alınabilir. Bu şu anda bizim toplantımızın konusu değil.

Yangının çıkışı önlenemedi ve yangın çıktı. Söndürülemediyse o zaman biz devreye giriyoruz. Bizim alacağımız pasif önlemler yangının daha az hasar vermesini, can kaybı olmamasını ve yapının amaç ve önemine göre gerekli olan dayanımı sağlamasını hedefliyoruz. Bunun için de kullandığımız çeşitli malzemeler var. Yangın konusunda Knauf firması ile yaptığımız bir çalışmada yangın kaçış zonlarına temiz hava veren egzost kanallarının yangından etkilenmemesi amacıyla özel bir ürün olan Fireboard’ları tesisatlara uygulayarak bütün yüksek yapılarda kullanıyoruz. Bir bina sadece mekanik tesisat değil kolon, kirişleri de korumak gerekiyor. Yangın kapılarında sadece alev değil duman geçişini önlemek gerekiyor. Şaftlarda önlem alınması gerekiyor. Bu konularda eksiklik gördüğümüz için firma olarak üzerine gittik ve yurt dışından bir firma ile anlaşmak üzereyiz. Böylece artık özel harçların, alçıların olduğu levha ve şiltelerin olduğu çok geniş bir ürün gamına sahip olacağız. Örneğin kapıların altına konacak özel şeritler yangın anında sıcaklıkta şişerek kapı altını tıkıyor.

Yangınla ilgili pasif koruyucuları da çok genel anlamda üçe ayırıyoruz.

1.Hacimce şişen malzemeler; ilk hacminin 9-10 kat şişerek yangının oradan ilerlemesini tamamen engelleyen malzemeler.

2.Bünyesinde bağıl nem     bulunduran malzemeler,Fireboard gibi. Yangın anında suyu çekerek buharlaşma sağlıyorlar.

3.Yangında kendi kendini tüketen malzemeler.

Bu gün Türkiye’de yegane kullanılan yangın yalıtım malzemeleri endotermik olanlardır. Yangın anında bu malzemeleri kullanarak dumanın ve alevin geçişini önlemek önemli olduğu gibi bir de ısı geçişini önlemek gerekiyor. İşte orada da taşyünü’nün mutlaka kullanılması gerekiyor. Taşyünü tek başına yangın yalıtımını sağlar gibi tanıtılıyordu, biz buna da hayır diyoruz ve alternatiflerini sunmaya hazırlanıyoruz.

OĞUZ CEYLAN: Geleneksel yapılarda bu üç grup malzemelerin kullanımını nasıl sağlayacağız, geleneksel malzemelerle uyumunu nasıl sağlayacağız? Yorumunu nasıl yapacağız bunları araştıran bir AR-GE yapılabilir mi? Bir restoratör kullanacağı malzemenin niteliğini çok iyi bilmek zorunda. Örneğin bir Çinili Köşk’de, bir Veliaht Dairesinde bu malzemeleri nasıl kullanabilirim? Bunlar gündemde gelip size soracaklar, ben şimdiden soruyorum, hazırlıklı olun. Bir Veliaht dairesinin yangın senaryosu hazırlandığında sizin buraya hizmet verebilmeniz için o geleneksel yapıyı çok iyi tanımanız lazım.

ALİ TÜRKER: Bu malzemeler ile ilgili henüz çok fazla uygulama yapılmadı. Yapılanlar da çok katlı yapılarda oldu. Sizin söylediğiniz özel durumla ilgili ortak bir çalışma yapabiliriz.

NEZİH TÜTENEK: Böyle bir binanın korumasını yaparken neyin korunması gerektiğini bilmemiz gerekir. İnsanları mı, binanın taşıyıcı sistemini mi, içindeki tarihi eserleri mi yada hepsini mi. Önce hedef belirlememiz gerekir. Tüm malzemeleri kullanalım demek ilk etapta ekonomik açıdan mümkün görünmüyor. Bu konuda karar vermesi ve bizi yönlendirmesi gereken kişiler sizlersiniz.

ALİ TÜRKER: Bu malzemeleri size tanıtabiliriz, ama siz ahşabın üzerine yangından koruma için bir şey süreyim ama görünmesin diyebilirsiniz. Böyle bir şeffaf uygulama yok. Biz böyle uygulamayız da başka bir türlü uygularız. Bunlara hep beraber karar verebiliriz.

NEZİH TÜTENEK:  Yangın çıktığı zaman yapının zarar görmemesi mümkün değil. Ama ne kadarını kurtarabiliriz o tartışılır.


 

---

R E K L A M