Alevlenme Sorunu ve Yalıtım'**

BRE Yangın Araştırma Komisyonu, büyük yangınlardan çıkarılacak derslerle ilgili birçok araştırma yürütmektedir. Bu çalışmalar sonucu havalandırma kanallarının yangının yayılımın-da potansiyel suçlu olduğu, özel bir BS testine tabi tutulmaları ve özel dizayn edilmeleri gerektiğini açıkça ortaya koymuştur. Britanya'da bütün binaların, kanunen, bina yönetmeliğine ve bu yönetmelikte bulunan " Onaylanmış B Dokümanı ADB"nda yer alan yangın güvenlik rehberine göre inşa edilmeleri gerekir. ADB'nin birinci amacı; insanların yaşam güvenliğini korumak, yangının bina içinde ve yayılmasını ve diğer binalara sıçraması riskini azaltmaktır. Yönetmelik iki alanda yoğunlaşmaktadır. Binanın yapısal stabilitesi ve binanın kontrol edilebilir risk alanlarına bölünerek yangının sınırlandırılması. ADB bölüm B 3'de belirtildiği gibi; Bina içindeki yangın yayılımını engellemek için, planla-

nan kullanım amacına ve boyutuna uygun olarak, yangına dayanıklı yapı elemanları ile tekrardan bölünecektir. Bina öyle dizayn ve inşa edilecektir ki yangın sırasında alev ve dumanın ya-yılımının gözlemlenmesini engelleyici gizli bölümler ve kumaş kullanımı yasaklanmıştır. ADB' nin 10 ve 12. bölümü tamamen yangın dayanımına ayrılmıştır. "Yangın Durdurma" başlığı altında yer alan madde şöyle der; Yangın yayılımına karşı bariyer görevi gören elemanın herhangi bir yerin-

den geçen borular, havalandırma kanalları, kablo kanalları için yapılan bütün müdahale kapaklan, mümkün olduğu kadar az sayıda olmalı, mümkün olduğu kadar küçük olmalı, yangın durduruculu olmalı. Heatrovv Havaalanı'nın 1 numaralı terminalinde bulunan bir burger res-taurantının mutfağının egzost kanalında 1997 yılında meydana gelen yangın kısa sürede binanın çatısına yayılmış olmasına rağmen, 12 saat içersinde kontrol altına alınmış, söndürülmüş ve terminal yeniden çalışmaya başlamıştır. Binanın sahibi BAA, bu gibi ihtimalleri dikkate alarak, olay sırasında nasıl davranılması gerektiğinin, nasıl kurtulunacağının planlarını yapan bir firma olmasının bunda büyük katkısı olmuştur. Bu örnekte; Mutfak egzost fanı, ADB 10 -12' de tanımlanan cinsten bir geçiştir. Bu yüzden de yangın bariyeri ile güvenlik standartlarını sağlayacak şekilde dizayn edilmiştir. Havalandırma kanalları, ADB 10 -12 ile uyumlu olarak yangına dayanıklı yapılmıştır. British Standard BS 476'da normal havalandırma kanallarından farklı olarak, mutfak kanallarına atıf yapan bir ek vardır. Klima kanallarının montajı orjinal test detaylarına uygun olarak yapılmalı ve kanalların içi mutlaka temizlenmelidir.

Karşıt Sonuç

Güney sahillerinde bulunan bir otelde meydana gelen yangın ise, çok daha farklı bir şekilde sonuçlanmıştır. Raporlara göre yangın gene bir sabah kahvaltısı hazırlığı esnasında mutfakta meydana gelmiştir. Aşçı kaza ile tavadan ocağın üstüne yağ dökmüş ve meydana gelen alevler, ocağın üzerindeki havalandırma kanalından, çatıya ve otelin geri kalan kısmına yayılmıştır. Bu olayda, söz konusu bina, neredeyse tamamen hasar görmüş, tahminen iki yıl sürecek olan yeniden inşası ve bu arada çalışamamasından doğan kayıplar, çok büyük boyutlardadır. Temel farklılıklar, ancak yapılmış olan ayrıntılı, soruşturmanın incelenmesiyle tespit edilebilir. Fakat buradaki mesaj açıktır. Çoğunlukla havalandırma kanallarının yangına dayanıklı olması gerekir. Bu da, hem dizaynının, hem uygulamasının, hem de bakımının kontrol altında tutulmasını gerektirmektedir. Raporlara göre; otelin aşçısının bir yangın söndürücüsü var ve nasıl kullanılacağını biliyordu. Fakat yangın, havalandırma kanalına geçtikten sonra, yayılması çok kolaydı. Ayrıca, mutfaktan başlayarak, çatıya kadar çeşitli katlarda meydana geldiği ve yangının kontrol altına alınamadığı anlaşılmaktadır. Alevler, bağlantı yerlerinden dışarılara kaçmış, ısı etkisiyle kanalda kırılmalar meydana gelmiş olabilir. Havalandırma kanallarından yayılan ısı da yakında bulunan tutuşabilir malzemelere etki etmiş olabilir. Her iki durumda da uygun konstrüksiyon ve BS 476'ya uygunluk, riski yok edebilirdi. Kanallar, diğer örnekte olduğu gibi, geçtikleri yangın bariyeri ile aynı standartta yangına dayanıklı olmalıydılar. BS 476 kısım 24'te tanımlandığı gibi yalıtılarak, sıcaklığın yangın olmayan tarafta en fazla 180 'C'yi, ortalamada ise 140 'C'yi geçmemesi sağlanmalıydı. Performansın ispatı için NA-MAS onaylı laboratuvarda test edilen kanalın uygulaması aynı usulle yapılmalı ve test numunesi ile aynı malzemeden olmalıdır.

Klima kanallarının montajında, bakımında ve bölmelere ayırma tedbirlerinde çok dikkatli olunması gerektiği açıktır. Pasif Yangın Korunumu (PFP), binadaki bir elektrik kaçağı gibi veya mekanik bir ekipman gibi test edilemez. PFP, doğru bir şekilde spesifiye edilmeli, uygulanmalı ve mümkün olduğunca ekonomik olmalıdır. Çünkü, meydana gelme riski küçük gibi algılanan bu olaya karşı hazırlıklı olunmalıdır. Yangın, zaman zaman en iyi bir şekilde regüle edilmiş binalarda da meydana gelecek ve bina yönetmeliklerine uygun olarak düzenlenerek, başa çıkılabilir risk bölgelerine bölünen binada, insanların kaçmaları ve yangının, çıktığı bölümde kontrol altına alınması sağlanacaktır.

Karşılaştırmalar:

Her iki durumda da çok büyük benzerlikler var. Her iki mutfak da piÅŸirme  esnasında  piÅŸiricilerden yangın

çıkması beklenebilecek olan mahaller. Egzost kanallarının her ikisi de alevi çatıya kadar yaydılar. Buradan itibaren benzerlik ortadan kalkıyor. Binalardan biri, fazla vakit kaybetmeden tekrar hizmete açılabiliyor, diğeri ise, çok fazla hasar görüyor ve yeniden inşası yıllar sürecek. Bütün rutin bakımlarda, uygulanmış olan PFP'le-rin neler oldukları, yangın ayırıcı elemanların nerelerde oldukları, yangın esnasında nasıl yalıtım yapacakları ve birbirleri ile uyumları mutlaka dikkate alınmalıdır. Binada sonradan yapılan kablolama, borulama, havalandırma gibi işlemler, yangın ayırıcılarda, yangının yayılmasına sebebiyet verecek delikler açabilir. Bu gibi işlemler olduğu zaman, yangın ayırıcılar, tekrardan uygulanmalıdırlar. Yangın yalıtımı uygulamaları için gereken beceri, yapı endüstrisi tarafından çoğunlukla önemsenmemekte ve bu yüzden de diğer bazı sözleşmelere ek yapılmaktadır. Piyasadaki çeşitli ürünlerin, uygun test ve performans değerlendirmenin yapıldığı ve orijinal testin yapıldığı tarihten beri dizaynların ve formasyonların değişmediğini kullanıcıya gösteren birtakım sertifikalan vardır. Uygulamacıları ilgilendiren bir kuruluş olan FIRAS, işin nasıl yapılması gerektiği ve iş tamamlandığında müşterilerine uygunluk belgesinin verilmesi gerektiği konularında müteahhitleri bilgilendirir.

Eğer iş ilk etapta doğru olarak tamamlandıysa ve daha sonra da bakımı uygun bir şekilde yapıldıysa, bina içinde meydana gelebilecek kaçınılmaz olaylar kontrol altında tutulabilir,kayıplar azaltılabilir ve ADB kuralları başarılı bir şekilde uygulanmış olur.

Potansiyel tehlikenin farkında olmamak ve bina yönetmeliğinin, yangına dayanıklı olmasını istediği yerlerin kontrolünü ihmal etmek, çok kötü sonuçlar doğrurabilir. Bu işlerin dikkatle yürütülmesi ise, kayıpları minimuma indirecektir.

(*)   Ä°nsulation Dergisi Mart-Nisan 2000