"Haif İç Yapıda" Yangın Emniyeti

Yangın emniyeti özelliklerine sahip, alt konstrüksiyon olarak ahşap ve metal profil veya kaplama, boşluklarda dolgu olarak kullanılan mineral yün, ahşap malzeme levhalar ve alçı yapı levhalarından oluşan yapı malzemeleri kombinasyonları ile üretilen duvar, yer ve tavan sistemleri on yıllardan beri kullanılmakta ve müteallik Alman endüstri normlarında (DİN 4102 Yüksek yapılarda yangın emniyeti, Bölüm 4) konstrüktif olarak belirlenmiş ve sınıflandırılmıştır

Bu standartlar yanında geçmişte ve bugün birçok üretici tarafından özellikle yangın emniyeti alanında özel malzemeler geliştirilmekte ve üretilmektedir Bu tür malzemeler genel olarak "Yangından koruyucu levha" tanımı ile belirlenmektedir Bundan sonraki bilgiler, özellikle aşağıdaki kıstaslar dikkate alınarak, gösterilen türde yüksek düzeydeki bir yangın emniyeti seviyesi ile sınırlıdır

1. Önleyici yapısal yangın emniyeti Yangının ortaya çıkması ve yayılmasından yangın ikaz sistemleri ve itfaiye üzerinden çevreye etkisi ve yangın hasarlarının giderilmesine kadar çok sayıda kısmi sahayı kapsayan genel yangın emniyeti sahası içerisinde burada "önleyici yapısal yangın emniyeti" kavramı yakından ele alınıp incelenmektedir Yangın emniyeti konusuna dahil bu saha, yangın oluşumu ve yangının yayılması kıstasları ile ilgilidir Bu işe uygun ve mümkün olduğunca yanmayan malzemelerin kullanımı ile yangın oluşumu önlenmekte veya azaltılmaktadır Duvar, zemin, tavan ve çatı sistemlerinin mantıklı düzenlenmesi ve konstrüktif açıdan uygun bir detay-landırma sayesinde bir kez oluşan bir yangının genişlemesi, önceden belirlenmiş bir zaman sınırı dahilinde önlenmektedir

2. Yüksek düzeyde yangın emniyeti gerektiren bina türleri

Almanya'daki eyaletlerin yapı yönetmeliklerinde öngörülen yangın emniyeti şartlarının temelindeki yangın emniyeti felsefesi, istisnasız olarak binayı kullananların can güvenliği ile ilgilidir Yüksek bir trafik yoğunluğuna karşılık özellikle yüksek bir kat sayısı veya yüksek düzeyde geniş alanlar ile bağlantılı olarak yangın durumunda insanların tahliye edilmesinin çok zaman gerektirdiği her yerde, genelde özel yangın emniyeti tasarımları ile bağlantılı arttırılmış şartların öngörülmesi gerekir Salt can emniyeti yanında (kamu ekonomisi ve ayrıca çevre koruması esasları açısından) eşya ve tesisat korunması da ehemmiyetlidir

Bu konuda, tehlike potansiyeline göre yangın riskini takdir eden ve yapı malzemeleri ile yapı birimlerine yönelik özel şartlar ile hasarın asgari seviyeye indirilmesini amaçlayan kesim, eşya sigorta şirketleridir Gösterilen kıstaslardan alınmış yangın emniyeti şartlarına tabi Resim 1. 87 dakikalık yangın süresi binalar için aşağıda listelenen yangın emniyet sistemleri geliştirilmiştir Bu sistemler, mantıklı olarak düşünülmüş genel bir yangın emniyeti tasarımı dahilinde amaca uygun olarak kullanıldığında can ve mal kaybına karşı yüksek bir emniyet sağlanmasına katkıda bulunabilir Yüksek düzeyde yangın emniyeti için yapı birimleri Piyasada mevcut yangın emniyeti konstrüksiyonları çeşitliliğinden bazı örnekler aşağıda tanıtılmaktadır Tüm bu sistemlerin temeli, cam elyafı ve mineral yünü tabakası, modifiye edilmiş ve işlenmiş alçı çekirdekli özel olarak geliştirilmiş yangın emniyet plakalarıdır Bu plakalar, neredeyse tamamen anorganik malzemelerden oluşan yapıları nedeniyle A1 ve A2 yapı malzemeleri sınıfına dahildir Her iki sınıf türü, Alman Eyaletleri Yapı Yönetmelikleri doğrultusunda "yanmayan yapı malzemesi" kabul edilir Aşağıda tarif edilen yangın emniyet konstrüksiyonları ile bağlantılı olarak kullanılan plakalar, A2 yapı malzemeleri sınıfına dahil Kna-uf kartonlu alçı yangın emniyet plakaları ve A1 yapı malzemeleri sınıfına dahil Knauf Fireboard plakalardır

Fireboard (A1)'in tamamen anorganik maddelerden oluşmasına ve bir cam elyafı tabakası ile kaplanmış olmasına karşın, kartonlu alçı yangın emniyet plakaları (A2) ise bir karton yüzey kaplamasına sahiptir Avrupa Birliği alanında yapı ürünleri düzenleme listesi doğrultusunda malzemelerin uygunluğu ve kullanılmasına ilişkin izin, Fireboard'lar için genel bir yapı denetim izin belgesinin (burada: Z-PA-lll 4.290) ibraz edilmesi ile sağlanır Karton alçı yangın emniyet plakaları ile ilgili belge, Alman endüstrisi normlarının DİN 4102 bölüm ve yine Alman endüstrisi normlarının DİN 18180 standartları üzerinden oluşur Yangın ayrımlarının oluşturulması Almanya Eyaletlerinin yapı yönetmeliklerinde belirtilen şartlar altında muayene edilmiş ve onaylanmış yangın duvarları, yangınların yayılmasını önlemek için amaca uygun bir seçenektir iskelet yapılarla ve sanayi yapılarında veya kullanım şekli değişikliği nedeniyle gerekli olacak yangından koruyucu tedbirlerde, duvar tuğlası veya betondan mamul klasik yangın duvar tipi birçok durumda büyük alan ölçüleri nedeniyle kullanılamaz. Bu gibi durumlar için taşıyıcı olmayan yangın duvarları, iskelet yapı şeklinde uygulanabilir Bu tür duvarlar 9 metre yüksekliğe kadar öz stabilitiye sahiptir Yük aktarım fonksiyonları gerekli olduğunda, bunların bina iskeletinin taşıyıcı gövdesi tarafından üstlenilmesi gerekir Bu taşıyıcı iskeletin de bu durumda yeterli düzeyde yangın emniyeti ile donatılması gerekir, Kurulum prensibinde bu tür duvarlar, Alman endüstri normlarının DİN 18183'e uygun olarak "hafif bölme duvar" tabir edilen duvarlara tekabül eder Yangın durumunda yapı birimlerinin çökmesi simülasyonu niteliğinde olan ve 87 dakikalık yangın süresi üzerine kurşun ağırlığı torba ile uygulanan 3.000 Nm'lik arttırılmış darbe mukavemeti, azaltılmış bir metal taşıyıcı ara mesafesi ve çelik sac ara tabakalarının ilavesi ile sağlanır

Bu sayede bu tür taşıyıcı olmayan yangın duvarları, müteallik muayene normlarına uygun muayene şartlarını sağlar Kavar tavan bağlantıları, yangın emniyet kapıları (T 90) montajı, 90° köşe teşkili vb gibi ek taleplerin de ayrıca yerine getirilebilmesi mümkün olur Asma tavan sistemleri Dikey duvarlar ile oluşturulan yangın ayrımları haricinde, tavan boşluğundan yangın riskleri ve/veya alt taraftan yangın riskine karşı çok sık olarak asma tavan sistemleri ile üst düzeyde yangın emniyeti sağlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır Normal olarak talep edilen 30-90 dakikalık yangın mukavemeti süreleri sadece asma tavanlar için geçerli olup, alt tarafta bulunan odaları kullananlar ve tavan boşluğunda öngörülmüş her türlü tesisat birimi için yüksek düzeyde emniyet sağlamaktadır Belirtilen türdeki tavan sistemleri genel olarak bir metal alt konst-rüksiyon ile tesis edilir ve Fireboard'lar veya yangından koruyucu plakalar ile kaplanır Yangın riskinin türüne bağlı olarak (alttan ve/veya üstten) ayrıca mineral lifli yalıtım tabakalarının ilavesi öngörülmelidir

Çelik konstrüksiyonların kaplanması

Yangın duvarı sistemleri ile bağlantılı olarak belirtildiği gibi çelik taşıyıcı gövdeleri de yangından koruyucu kaplamalar ile teçhiz edilmelidir Gerekli yangın mukavemet süresi ile ilgili şartlar muhtelif olup, ağırlıklı olarak bina sınıfları, karakteristik özellikleri, kat sayısı veya bina yüksekliğine yöneliktir

Pratikte çok sık olarak uygulanan bir yangın emniyeti sistemi, kiriş ve taşıyıcıların Fireboard plakalar ile kaplanmasıdır Fireboard'lar ile yapılan bu tür bir kaplamanın amacı, yangın nedeniyle aşırı derecede ısınmaya karşı çelik yapının mümkün olduğu kadar uzun süre korunmasıdır Çelik konstrüksiyon kısmı 400-500 "C'a kadar ısındığında dayanım özellikleri akma durumuna kadar düşer (akma sınırı). Kaplamalar ile elde edilebilecek yangın mukavemet süresi, profil kesiti A (cm2) ile ifade edilen ısıtı-lıcak çelik profil kütlesi, genel olarak kaplamanın iç alanı U (cm2) ile ifade edilen ısı tesir alanı ve Fireboard plaka kaplama kalınlığına bağlıdır Gerekli olan yangın mukavemet süresinin önceden belirlenmiş olması halinde (Almanya'da normal saha F30 - F90), çelik profile ait U/A katsayısından kullanılması gereken Fireboard plaka kalınlığı belirlenebilir

Ahşap yapı konstriiksiyonlarının kaplanması

Taşıyıcı ahşap konstrüksiyonlar-da da ilave bir yangın emniyetinin öngörülmesi gerekir Kaplamasız ahşap yapı birimlerinin yangın emniyeti bakımından önemli olan, ahşabın yanma hızıdır Yanarak eksilme nedeniyle yapı biriminin statik kullanılabilir kesiti küçülür Buna göre boyutların arttırılmasıyla da bir zaman rezervi yaratılması mümkündür Ancak Fireboard kaplamaları ile yanarak eksilme durumunun talep edilen yangın mukavemet süresi nispetinde geciktirilmesi, ekonomik açıdan daha uygundur

Kablo tesislerinin kaplanması Çok üst düzeyde bir yangın emniyeti ihtiyacı özellikle, tavan boşluğunda yüksek düzeyde yangın riskine maruz kalan her türden tesisatın bulunması halinde fazla teknik tesisatı olan binalarda yoğun bir biçimde görülmektedir. Kablo tesisatları üzerindeki yangın emniyeti konusunda iki risk türü arasında ayrım yapılmaktadır

Model 1: Kaçış ve kurtarma yolları bir kablo yangınının sonuçlarından korur Fireboard kaplama, ateşi kanal içerisinde tutar ve çevredeki mekanlara geçişi ve yayılmayı önler Bu mukavemet türü I (içten yangın mukavemeti) şeklinde işaretlenir I kanalları şeklinde tanımlanan bu kanallar Fireboard plakalar ile alev mukavemet sınıfı I 120'ye kadar çıkarılabilir

Model 2: Yangın etki süresi içerisinde Fireboard kaplaması dahilinde bulunan kablo tesisatında fonksiyonların tamamen muhafaza edilmesini sağlar Bu mukavemet türü E (dıştan fonksiyon emniyeti) şeklinde işaretlenir E kanalları şeklinde tanımlanan bu kanallar Fireboard plakalar ile mukavemet sınıfı E 120'ye kadar çıkarılabilir

Havalandırma kanallarının kaplanması

Dıştan Fireboard kaplamalı galvanize çelik saçtan imal edilmiş havalandırma kanalları (azami 1,5 mm kalınlıkta), alev mukavemet sınıfı L 120'ye kadar yangın emniyeti şartlarını sağlamaktadır Fireboard kaplamaları, havalandırma birimlerinin döşenmesi sırasında ve sonradan da monte edilebilir yatay ve dikey döşenmiş kanal sistemlerinde kolaylıkla uygulanabilir Bu tür kaplama sistemleri ile ilgili ayrıntılar resimlerde gösterilmiştir Yukarıda belirtilen yangın emniyet sistemleri, uygulanabilir emniyet sistemlerinden sadece bir alıntı niletiğindedir Bunların gös-terilmesindeki amaç, özel olarak yangın emniyeti için geliştirilen plaka türlerinin "önleyici yapısal yangın emniyeti" alanında geniş bir yelpaze sağladıkları konusunda fikir verilmesidir