Yalıtım Dergisi 90. Sayı (Mayıs-Haziran 2011)

68 YALITIM • MAYIS - HAZİRAN 2011 - Yan kabuk elemanları (dış duvar, bodrum duvarı, dış kapı, pencere vb.) - Alt kabuk elemanları (zemine oturan döşeme, altı açık döşeme vb.) Farklı iç ortamları ayırarak iç çevreleme görevi yapan iç bölme elemanları ise binadaki konumlanma şekline göre 2 farklı türde düzenlenebilir: - Yatay bölme elemanları (ara kat döşemesi, tavan vb.) - Düşey bölme elemanları (iç duvar, iç kapı vb.) 4.2. Çevreleyici Eleman Katmanları Binanın çevreleyici elemanları, fonksiyonları birbirinden farklı olan, belirli kurallara göre biraraya getiri- len çeşitli katmanlardan (bileşenler- den, malzemelerden) meydana gelir. Fakat bazı uygulamalarda çevreleyi- ci eleman bir katmanla da oluşturu- labilmektedir (Örneğin kaplamasız yığma duvarlar). Çevreleyici elemanların bünye- sinde yer alan ana katmanlar, üstlen- dikleri fonksiyonları açısından genel olarak şöyle gruplanabilir: - Taşıyıcı katmanlar - Kaplama katmanları - Kontrol katmanları 4.2.1. Taşıyıcı Katmanlar Bu katmanlar, çevreleyicide taşı- ma fonksiyonunu üstlenen bileşen- lerden/malzemelerden oluşur. Bir çevreleyicinin taşıyıcı (gövde) kat- manları, yapım sistemine ve kullanı- lan malzemelere göre çeşitli şekiller- de düzenlenebilir (Tablo 5) [1]. Doğal oluşumlu taşıyıcılar, insan- ların içinde barındığı en eski taşıyı- cı türleridir. Dış etkenlere karşı bir miktar koruma sağlayan mağara, kaya veya ağaç bu türe örnek gös- terilebilir. Kâgir ve ahşap gibi bileşenlerle düzenlenen yığma/örme taşıyıcıla- rın dayanım performanslarında bi- leşenlerin yanı sıra işçilik önemli rol oynar. Bu tür taşıyıcılar, geçmişten günümüze kadar yaygın biçimde uy- gulanmış, fakat modern çağda önce- liğini iskelet taşıyıcılara kaptırmıştır. İskelet taşıyıcılarda taşıma perfor- mansı, dayanıklı iskelet bileşenleri- nin yanı sıra gerekli dayanıma sahip bağlantı noktaları vasıtasıyla da sağ- lanır. İskelet taşıyıcılar yığma taşıyı- cılardan farklı olarak çoğunlukla iç ve dış kaplama bileşenlerine ihtiyaç duyar. Monolitik yüzeysel taşıyıcılar, kalınlıkları yüzeylerine oranla çok küçük olan ve gerilmelerin strüktür kesitinin orta bölgesine paralel şekil- de etki yaptığı taşıyıcılardır. Üniform bir gövdeden oluşan bu taşıyıcılar, eğrilikli, düz veya katlanmış plak yüzeyler şeklinde biçimlendirilebilir. Hava destekli taşıyıcılar, gerilme- ye elverişli geçirgen olmayan bir yü- zeyin ayırdığı iki uzay kesimindeki, farklı yoğunluk veya şiddetteki hava basıncından yararlanılarak kurulmuş sistemlerdir. Resim 1: Bina çevreleyici sisteminin alt bölümlere ayrıştırılması TAŞIYICI GRUBU TAŞIYICI ÖRNEKLERİ KRİTİK ÖZELLİKLERİ Doğal Oluşumlu Mağaralar, kaya altı Elde edilebilirlik Taşıyıcılar veya devrilmiş ağaç barınaklar Yığma/Örme Taş, tuğla, kerpiç, beton, Bileşenler arasındaki uyum, Taşıyıcılar buz blok veya ahşap bileşenlerin ve bağlantı kütük bileşenli duvar, harcının mukavemeti perde, tonoz, kubbe taşıyıcılar ve dayanıklılığı İskelet Ahşap, çelik veya Birleşimler ve bağlantılar, Taşıyıcılar betonarme kolon-kirişli kabuk ve kaplama tespitleri, çerçeve taşıyıcılar, ahşap bileşen mukavemeti ve dayanıklılığı veya çelik kafes kirişli taşıyıcılar, ahşap veya çelik katlanmış yüzeysel taşıyıcılar, ahşap veya çelik eğrilikli yüzeysel taşıyıcılar, çelik uzaysal çerçeve taşıyıcılar, kablolu çadır/asma germe taşıyıcılar, çatma taşıyıcılar Monolitik Yüzeysel Betonarme eğrilikli, Taşıyıcı malzemenin basınç Taşıyıcılar düz plak, katlanmış plak, perde ve çekme gerilmelerine yüzeysel taşıyıcılar bağlı olarak biçimini koruma eğilimi Hava Destekli Hava destekli (şişirme) geniş Yüzey malzemesi gerilimi Taşıyıcılar açıklıklı taşıyıcılar ve dayanıklılığı, dikiş yerleri, bağlantı ve tespitlerin mukavemeti ve dayanıklılığı Tablo 5: Bina çevreleyicisinde uygulanabilecek çeşitli taşıyıcı katman (bileşen) türleri Devamı 91. sayımızda... makale Y