globalanaliz çözmede kültürel göreliliğin mevcudiyeti tartışılacak ve Türkiye özelinde yorumlar ortaya konacaktır. ÖrgütselÇevrede Yaratıcı Sorun ÇözümünüEtkileyenFaktörler Sweetman (1997) bir yönetici tarafından örgütte yaratıcı ortam yaratılmasında sezgisel yaklaşımların ve mantık yerine metaforik bakış açısının baskın olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Sezgisel yaklaşıma yatkınlık ve metaforik düşünce yeteneği, kültürel çevre tarafından önemli ölçüde değişkenlik göstermektedir. Amabile (1998) ise yöneticilerin yaratıcılığa dair üç ana öğeyi (ekspertiz, yaratıcı düşünme yetenekleri ve motivasyon) örgüt içerisinde etkileyebileceklerini ancak bunlardan ilk ikisinde erişilebilecek iyileşmenin kolay olmadığını, ancak üçüncü öğe olan motivasyondaki iyileşmenin erişilebilir ve sonuçlarının da pozitif olduğunu söylemektedir. Motivasyondaki değişim ise örgütün ortamındaki bazı faktörlerin yönlendirilmesi ile mümkün olmaktadır. Yöneticilerin teşvik edebileceği ya da manipüle edebileceği bu faktörler, doğru kişileri doğru görevlere saldırtma, özgürlük tanıma, kaynak ayırma, doğru zaman hedefleri koyma, doğru takım tasarımı, doğru süpervizyon olarak ortaya konulmaktadır (Amabile, 1998: 81-84). Bu faktörler arasında yer alan özgürlük tanıma, doğru süpervizyon ve zaman boyutunun da kültürel değişkenliği malumdur. Ford (2000), yönetsel karar verme süreçlerinde yaratıcılığın yöneticide nihayetlenmediğini, bunun yerine yönetici, kararın uygulandığı alan (domain)ve bu alandaki paydaşların (stakeholders) etkileşimi sonucu ortaya çıktığını öne sürmektedir. Yine yaratıcılığın çoğu zaman belirsizliği teşvik ettiği ve bunun da örgütteki kişilerin rahatsız ve güvensiz hissetmelerini sağlayabileceğini söylemektedir (Ford, 2000). Bilindiği üzere bu belirsizliğe karşı olan tavır da 7 2 YALITIM• MART/ NiSAN 2007 kültürel çevreden önemli ölçüde etkilenmektedir. Ayrıca örgütsel çevrede "güven" olgusunun ve "esnek düşünme süreçleri"ne bakışın da yaratıcılığa açıklıkta belirleyici olduğu Ford'un araştırma sonuçlarında yeralmaktadır. İçinde BulunulanKültürelÇevre ve Yaratıcı Sorun Çözme Herbig ve Jacobs (1996) ABDve Japonya'daki yaratıcı problem çözme stillerini karşılaştırdıkları makalelerinde, yaratıcılığın hem problem bulma hem de problem çözme aşamalarını içerdiğini ve dolayısıyla birçok farklı kabiliyeti gerektirdiğini vurgulamış ve bunları tartışmaya açıklık, belirsizliğe tolerans, yüksek seviyede bir özdisiplin,çevreyeve başkalarına karşı duygusal hassasiyet ve düzensizliği kabul olarak ortaya koymuş ve bu boyutlarda iki farklı kültürü incelemişlerdir. Batılı anlamda yaratıcılık, kişisel özgürlüğe dayalı yenilikçi fikirler tarafından yönlendirilmektedir ve yeni fikir ve ürünlerin ortaya çıkarılmasını beklemektedir (Herbig ve Jacobs, 1996: 66). Japon anlayışında ise yaratıcılık herhangi bir mevcut fikirin uygulamaya geçirilmesi olarak anlaşılmaktadır. Japon kültüründe yer alan kooperasyon ve uyum radikal fikirlerin doğması için uygun bir ortam oluşturmamaktadır. Gerçekten de düşünüldüğü takdirde temel bilimlerde Japonya'nın çok başarılı olmamasına karşın, bu bilimlerin sonuçlarını uygulamayadökmekte inanılmaz yetkin olduğu ortadadır. Makalenin önceki kısımlarında değinilen Herrmann (1990) zihinsel kadranlarından, mantıksal-analitik ve de planlı-organize kadranları batılı düşünce yapısına uymaktadır. Japonya'da ise yaratıcılık tepkisel, eklektik ve pratik bir yapıda algılanmaktadır. Herrmann (1990) zihinsel kadranlarında, birincil olarak sezgisel, ikincil olarak duygusal-kişilerarası'nın baskın olduğu görülmektedir. Japonya'da yaratıcılık yeni bir fikir ortaya koymaktan çok ekip ortamında armoniyi yakalamak ve bu şekilde uygulamaya ve iyileştirmeye dönük sonuçlar üretmek olarak algılanmaktadır. Budizmin de etkisiyle Japonlar "gri'"nin varlığını kabulenebilmekte ve farklı kişilerin görüşlerinin birleşimi ile bir çeşit füzyonu yakalamaktadır (Herbig ve Jacobs, 1996 : 67). Japonlar Kirton (1976) tarafından ifade edilen adaptif ve buluşcu yaratıcılık tarzlarından, adaptif olanı benimsemekte ve fikirlerin ya da ürünlerin pratiğe dönük uygulaması ve iyileştirmesine odaklanmaktadır. Amerikalılar ise bireysel bir temeli olan buluşçu yaratıcılığa odaklanmaktadır. TÜRKKÜLTÜRELORTAMIVE YARATICISORUNÇÖZME Makale boyunca yaratıcılık süreci, farklı yaratıcılık tipleri, yaratıcılığın dua! yapısı ve çeşitli çevresel ve kültürel özelliklerin yaratıcı sorun çözme sürecini nasıl etkilediği incelenmiştir. Türk toplumunu bu açılardan değerlendirdiğimizde elde ettiğimiz sonuçlar aşağıdaki paragraflarda özetlenmektedir. Türk Toplumunu Yaratıcı Duallte Ekseninde Konumlaması Kirton (1976) tarafından ortaya konulan iki tip sorun çözme yaratıcılığında, Türk toplumu eksen üzerinde adaptif yaratıcılığa daha yakın durmaktadır. Yine Gardner (1999) tarafından yaratıcı problem çözme sürecinin iki ucu olarak görülen yakınsak ve ıraksak düşünme konusunda Türk toplumu yakınsak düşünmeye daha uygun bir yapıdadır. Iraksak düşünmenin gerektirdiği geciktiriJ. miş yargı ve sıradışılığa açıklık Türk toplumunun çok benimsediği özelliklerden değildir. Ancak yakınsak düşüncenin de ön şartı olan analitik düşüncenin de toplumumuzda yerleşmesi gerekmektedir. Bir diğer yorum olarak da ıraksaklığı zayıf bir
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=