Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu fona avans vermeye yetkilidir. e) Banka, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini yürütür. f) Banka, bankaların ödünç para verme işlemlerinde ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir. g) Banka, mali piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer mali kurumlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir. Gerekçeler ve Cevaplar Yukarıda açıkça görüldüğü üzere Merkez Bankası'nın temel görevi 4. maddede belirtildiği gibi fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat, ekonomi biliminde her zaman piyasada belirlenir. Peki fiyat piyasada belirlenir ise Merkez Bankası niye bundan sorum1 u tutulmaktadır? Ekonomide fiyat istikrarının sağlanması, sürdürülebilir bir büyüme hızına ulaşılması ve ülke kaynaklarının etkin ve verimli kullanımı açısından ilk şartlardan biridir. Bu tarihsel deneyimlerle kesin olarak ispatlanmıştır. Fiyat istikrarının sağlanamadığı ülkelerde büyüme süreklilik kazanmamış, çoğu zaman ise tersine küçülme yaşanmıştır. Ayrıca fiyat istikrarının sağlanamadığı ülkelerde gerek iç, gerekse dış yatırımcıya güven verilemediğinden insanlar yatırımdan kaçmışlar ve bu da o ülkelerin gelişimini engellemiştir. Bu noktada fiyat istikrarının sağlanmasında temel görevin bankaya verilmesi,bankanın para politikası yoluyla faiz oranlarını, döviz kurlarını, diğer mali varlıkların fiyatlarını, bankaların açabilecekleri kredi miktarını ve mali serveti doğrudan; ekonomideki toplam arz ve talep dengesini ise dolaylı yoldan etkileyerek genel fiyat düzeyini değiştirebilme gücüne sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Banka, fiyat istikrarı amacına ulaşmak için, uygulanacak para politikasını ve araçlarını doğrudan kendisi belirleyecek ve bu kanunla kendisine verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanacaktır. Fiyat istikrarını sağlama görevinin bankaya verilmesi yanında, bu görevi bağımsız olarak yerine getireceği de kanuna bağlanmıştır. Çünkü yine tarihsel deneyimlerle görülmüştür ki; bir ülkede Merkez Bankası ne kadar bağımsız olursa, o ülkede fiyat istikrarı da o derece sağlam olmaktadır. Türk Parasının İstikrarını Korumaya İlişkin Görev ve Yetkiler İlan edilecekhususlar Madde 39- (6.12.1984 tarih, 3098 sayılı kanun ile değiştirilen şekli) Banka, banka meclisince zaman zaman tespit edilecek, kendi işlemlerinde uygulayacağı reeskont, iskonto ve faiz hadlerini ve açık piyasa politikasının şartlarını ilan eder. Dördüncü madde gereğince, banka meclisince tayin olunacak altın ve döviz alış ve satış fiyatları ile 22. maddenin 3. ve 5. bentleri uyarınca alınan kararlar Resmi Gazete ile ilan edilir. Merkez Bankası'nın banknot basmaya tek yetkili olması ve Türk parasının değerini korumaya yönelik görevlerinden dolayı, yabancı sermaye giriş ve çıkışlarındaki değişkenlik nedeniyle Türk Lirası'nın satınalma gücünde meydana gelen oynaklığın azaltılmasını ve ulusal paranın değerinin korunmasını sağlamak ve dış ödemeleri aksatmadan gerçekleştirmek için yeterli düzeyde döviz rezervi bulundurması gerekmektedir. Ayrıca güçlü ülkelerin kendi güçlü paraları olacağı aşikardır. Kendi parası güçlü olmayan bir ülkenin de güçlü olması mümkün değildir. Tarihsel süreçte bir ülkenin parası aynı zamanda özgürlüğünün de bir simgesi olmuştur. Yukarıda maddelerde açıkça belirtildiği üzere MerkezBankası kanunla kendisine verilen görevle genel fiyat istikrarını korumaya çalışmakta, aynı zamanda Türk parasının istikrarını da özellikle korumaya çalışmaktadır. Burada banknot ihraç etmeye tek yetkili olması sebebi ile sorumluluğu da mevcuttur. Bu bağlamda madde 39'da açıkça belirtildiği üzere, "altın ve döviz alış ve satışları resmi gazetede yayınlanır" hükmünce banka her gün kur belirlemektedir. Böylece banka, piyasada fiyatın oluşmasına yardımcı olmaktadır. Fiyatı bizzat oluşturmamaktadır. Ve bu oluşan fiyatın serbest olmasına müsaade etmekte fakat belirli bir istikrar içinde olmasına çalışmaktadır. Merkez Bankası'nın yayınladığı gösterge niteliğindeki bu kur üzerinden işlem yapılması zorunluluğu yoktur. Ya da Merkez Bankası'na gittiğinizde bu kurdan size para verilmesizorunluluğu da yoktur. Bu gösterge niteliğindeki kurlar yukarıda detaylı olarak kanunsal ve ekonomik ve sosyal gerekçeleri açıklandığı üzere genel fiyat istikrarını ve Türk parasının istikrarını korumaya yönelik yapılan belirlemelerdir. Uluslararası yapılan ticarette mal karşılığında paraların da değişilmesi gerekmektedir.Bu tip sözleşmelerde Merkez Bankası kurları tercih edilir. Resmi bir kuruluş olması, belirli bir tutarlılık içerisinde olması ve güvenilir olması sebebi ile bu kurlar ticarette tercih edilir. Dolayısıyla Merkez Bankası'nın olmadığı, belirli bir mantık içerisinde kurların belirlenmediği, istikrarın olmadığı bir ülke ile hiç kimse ticaret yapmak istemez. Ya da böyle bir ticarete girerse çok yüksek risk primlerinin ödenmesi gerekir. İşte Merkez Bankası'nın gösterge niteliğinde belirlediği, zaYALITIM• ARALIK 2006 51
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=