bilimsel Genellikle yapısal çelik işlerinin kritik sıcaklığı 550 °C ve öngerilimli beton işlerinde kullanılan çeliklerin kritik sıcaklığı da 400-450 °C olarak kabul edilir [5]. Ahşap ve betonarmeye oranla çeliğin başlıca yararları; Mukavemetiyüksek, • Büyük açıklıklar geçilebilir, Kesit dış ölçüleri belirli bir çelik kolonun taşıma gücü, aynı kesit ölçülerinde ve aynı kullanım şartları için yapılan betonarme kolona oranla çok daha fazladır, Çelik taşıyıcı iskeletin kendi ağırlığının yapının toplam ağırlığı içindeki payı az olacağından temellere gelen yükler de betonarme iskeletli yapınınkine oranla daha azdır, Yapı çeliğinin elastisite modülü ahşaba oranla çok yüksektir. Bu nedenle sehimler, titreşimler, stabilite problemleri gibi eğilme rijitliğinin önemli rol aldığı boyutlandırma problemlerinde çelik daha az malzeme kullanımını gerektiren sonuçlar verir, İmalat kusuru bulunması olasılığı azdır, Mevcut bir yapının çelik taşıyıcı iskeleti, ihtiyaca göre ve elbette belirli sınırlar içinde, çok kolayca takviye edilebilirveya iskelette değişiklikler yapılabilir. Betonarme iskelette bu işlemin sınırları dar, yapılmaları ise güç ve hatta bazen imkansızdır, Çelik taşıyıcı iskelet elemanları bulundukları yapıdan kısmen veya tamamen söküldüklerinde, çıkan malzeme bir başka yapıda ve hatta değişik şartlarda kayıpsız olarak tekrar kullanılabilir. Çeliğin sakıncaları; Yangında yıkılmaya karşı mukavemeti zayıftır, Korozyona karşı zayıftır, Maliyetyönünden kısa vadede pahalı bir sistemdir [l]. 68 YALITIM• EKiM 2006 3. YANGININ TAŞIYICI SİSTEMLER ÜZERİNE YAPTIĞI HASARLAR Bir binanın taşıyıcı sistem elemanları, o binanın yangına karşı direnç gösterip göstermediğini belirleyen faktörlerdir. Genellikle,duvar, döşeme, kiriş ve kolon gibi, yapı elemanları ısınmış yüzeyleri yönünde sehim yapar. Birbirine bağlanmış kolon ve kirişlerin bulunduğu bir taşıyıcı sistemde sehim biçimi çok sert bir şekilde değişebilir ve bazı durumlarda da ters yönde olabilir [6]. Taşıyıcı elemanlarda kullanılan, ana yapı malzemelerinden biri olan beton 750 °C'ye kadar ısıtıldığında, önemli bir ısı enerjisi ortaya koyar. Fakat yanma belirtisi göstermemesi nedeniyle yanmayan malzemeler sınıfına girer [l]. Yangında ortaya çıkan yüksek ısı sonucu taşıyıcı elemanlar üzerinde kalınlığı 6 cm'yevaran beton parçacıkları kopararak, yapı çeliğini ortaya çıkarabilirler. Ayrıca ısı nedeniyle beton mukavemetinde kayıplar ve boyutlarında da değişiklikler meydana gelebilir. Beton içindeki yapı çeliği ısı etkisiyle taşıyıcılık özelliklerini kaybeder. Çelik taşıyıcı sistemli bir yapıda korunmamış çelik bir kolonun yangına direnci çok kısa (5 dakika) bir süredir. Çeliğin ısı etkisi altında direncini kaybetmemesi, yangın sırasında erişilen en yüksek ısı değerine bağlıdır. Bu ısı belirli bir kritik değeri aşarsa, çeliğin mukavemet ve elastisite katsayısında meydana gelen düşmeler, taşıma gücünü azaltır (1). Günümüzde, yüksek yapıların yaygınlaşmasından sonra çelik gerecin uygun koşullarda üretimi ve uygulamaları uzmanlık alanına dayandırılmıştır. Yangın güvenliği açısından gerekli önlemlerin alınması ile de konu, mühendislik bilimine dönüştürülmüştür. Bir çok ticari ve sanayi yapılarında, çoğunlukla hafif ağırlıklı çelik taşıyıcı sistemler kullanılırlar. Böyle yapılarda çelik genellikle korunmasızdır. Kolay yanmayacak şekilde korunarak yapılmış olan otomatik söndürücülü yapılar da bulunmaktadır. Bu tür yapılarda, büyük taşıyıcı sistem elemanları yangın dayanımını sağlayacak şekilde yapılmaktadırlar. Otomatik söndürücüler yangını kontrol altına alana kadar korunmuş elemanların çöküşe dayanabilmesi şeklindedir. Tüm yapı gereçleri belirli özelliklerine bağlı olarak az veya çok yangından etkilenirler. Çelik; yangın sırasında kritik sıcaklık başlangıcı ile birlikte taşıyıcı özelliğini, daha yüksek sıcaklıklarda ise tüm mekanik niteliklerini yitirir. Çelik, ısı iletim katsayısı yüksek bir gereç olduğundan ısı karşısında gerilme sınır özelliğini hızla yitirir ve esneklik özelliği kaybolur. Basınç altında görev yapma durumunda plastik deformasyona uğradığından taşıma niteliği açısından tehlikeli grafik çizer. Genleşmeler dolayısı ile taşıyıcı nitelikteki bağlantı noktaları taşıyıcılığını yitirir. Bu durumda yapı bütünlüğündeki konstrüksiyonunu tümüyle yıkacak güç oluşturur. Rijit iskeletler, kemerlerin niteliklerine benzer şekilde büyük temiz açıklıklara ulaşmak amacıyla kullanılırlar. Rijit iskeletlerde, kolon alt kısımlarda dardır ve üst kısımdaki çatı makasının bulunduğu en geniş noktasına ulaşıncaya kadar incelmektedir. Rijit iskeletler çoğunlukla tabanın altında, ayakların dışta hareketini önlemek amacıyla birlikte bağlanmaktadır. Eğer bir bodrum katı varsa ve bağlantılar bodrumda oluşan bir yangınla korunmasız kalıyorsa bağlantıların yetersizliği yapının yetersiz duruma düşmesine neden olabilir. Yapının alanı bütün iskeletlerde ortak olarak kullanılan Y-biçimlikolonların kullanımı ile kesin bir şekilde daha da artabilmektedir. Eğer bu kolonların yangın nedeniyle biçimleri bozuluyorsa alandaki zarar da iki
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=