bilimsel makale ----------------------------- Dolayısı ile kullanıcı gereksinimleri ve malzeme özellikleri ortak sentezi ile tasarımın bilimsel düzeyde gerçekleşmesi gerekmektedir. Kullanıcı gereksinimleri fizyolojik, sosyolojik ve psikolojik gereksinmeler olarak i ade edilmektedir. Yukarıdaki kriterler gözönüne alınarak gerçekleştirilen yapı bileşeni öncelikle çevresel etkenlerle karşı karşıyadır. Çevresel etkenler; 1. Yükler-Kuvvetler, mekanik etmenler. doğal olaylar, • Doğal yük. rüzgar. kar yükü, su basıncı, • Deformasyon yükleri (ısı değişimi, nem gibi) • Kullanım öncesi malzeme durumu, • Basınç, burkulma, • Darbe, vurma, itme, • Vibrasyon, 2 Su-Nem, 3. ısı, 4. Yangın, 5. Hava, 6. Ses, 7. Radyasyon, 8. Malzeme ve ürünlerdeki kimyasal bileşimler, 9. İnsanlardan kaynaklanan bozma, yıkma, tahrip, 1 O. Hayvan, bitki ve mikro organizmaların tahribatı şeklinde sıralanabilir. Ayrıca; • Mekanik, (Çekme, basınç, eğilme mukavemeti vs.) • Teknolojik, (Aşınma, sertlik, yorulma, çarpma mukavemeti vs.) • Fiziksel, (Birim ve özgül ağırlık, porozite, kompasite vs.) • Boşluklu yapıya ait. (Su geçirimsizlik, su emme vs.) • Termik, (lsı genleşme, ısı iletkenliği,) • Akustik, (Havada yayılan veya darbe yaratan ses gibi) • Geometrik, (Granülometrik bileşim, dane biçimi, yüzey durumu gibi) • Malzemenin kimyasal yapı ve özellikleri ile analizlere ulaşılmalıdır. İç- dış mekan dengesine göre yapı dış duvarı tanımlanırken, belirlenen ve seçilen en dış katman cephe kaplamasıdır. Sıvasız duvardan strüktürel cam cephelere, metal cephelere kadar olan spektrum içinde her bir melzemenin seçimi ve uygulanmasındaki genel etkenler genel başlık altında aynıdır. Strüktürel cam, metal, plastik cephelerde etkileyici özel faktörler olmakla birlikte iç ve dış koşullara en uygun dış duvar veya yapı kabuğu belirlenmesi mantığı genel olarak geçerlidir. Önemli olan dış kabuk elemanları ve kaplamanın en iyi performansı sağlayabilecek şekilde seçilebilmesidir. 3.1. Güneş ısıl ve ışık etkisi Güneşin ısıl etkisi sonucu iç-dış sıcaklık değerleri bulunulan coğrafi koordinat ve dış hava koşullarına göre içten-dışa veya dıştan-içe doğru ısı transferi sağlamak veya dengede olmak zorundadır. Tasarımcının bu dengeyi kendi istemleri doğrultusunda kontrol altında tutması gerekmektedir. Bunu gerçekleştirebilmek için gerekiyorsa cephe duvarında yalıtım malzemeleri ile yetenekli yapı elemanları kullanılmalıdır. Cephede kaplama olarak kullanılan malzemelerde genleşmeden kaynaklanabilecek atma, dalgalanma, çatlama, kırılma, buruşma vb. gibi olumsuzluklara çözümler aranmalıdır. Genleşme, sıcaklık değişim hızı ile malzemenin ısıl iletkenlik değeri ile ilgilidir. lsı iletkenlik değeri ise; • Gözenekliliğe, • Gözeneklerin büyüklüğü ve dağılımına, • Barındırdığı nem durumuna, bağlıdır. Hızlı ve büyük değişimler malzeme üzerinde istikrarlı düşük değişimlere oranla çok daha etkilidirler. Kireç harçları çimento esaslılara göre daha çok hareket imkanı vermektedir. Büyük levhalarda genleşme etkisi daha büyük olacağı da unutulmamalıdır. lsı depolama yeteneği malzemenin ağırlığı ve özgül ısı ile doğru orantılıdır. Yani, yoğun malzeme daha çok ısı emme, depolama yeteneğindedir ve bu ısıyı çabuk iletmektedir. Boşluklu malzemeler ise yoğun malzemeye oranla daha az ısı emer ve emdiği ısıyı daha uzun süreli tutarlar. lsı tutucu malzemelerin yetenekleri bu yapısal özellikten kaynaklanmaktadır. Soğuk havalarda iç mekan sıcaklığının cephe dış duvarının iç mekan tarafında oluşturabileceği yoğuşma-buharlaşma sorunlarının ekarte edilmesi gereklidir. Farklı elemanların yaratacağı ısı köprüleri kontrol altına alınmalıdır. Güneşin kızıl ve mor ötesi ışınlarının etkisi malzemede renk soldurma, ısıl etki ile birlikte malzemede kuruma, özellikle ahşap malzemede gevrekleşme olumsuzlukları değerlendirilmelidir. Etkili güneş ışınımı malzeme atom yapısında değişikliklere neden olmakta ve bunun sonucunda renk solmaları oluşmaktadır. 3.2. Yağışlar-rüzgar ve rutubet sorunu Kaplama en dış kılıf olduğuna göre yüzeyi yağmur tutmayacak şekilde seçilmeli veya malzeme yüzeyinde suyun durmayacağı 47
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=