Bu formel organizasyonu karakterize eden başlıca unsurlar şöyle sıralanabilir: • Organizasyonun basık veya sivri oluşu, yönetim kademe sayısı • Organizasyonun alt sistemlerinin sayısı, departman ve bölümler • Denetim alanı • Emir, komuta, kurmayların otorite dereceleri • Uzmanlaşma ve iş bölümü derecesi Formelleşme derecesi, neyin, nasıl, nerede kim tarafından yapılacağının, önceden belirli yöntem ve usullere bağlanması Merkezleşme derecesi (karar verme yetkisinin dağılım durumu) Haberleşme şekli • Organizasyon büyüklüğü • Yönetim yoğunluğu Bu faktörlere ek olarak bir organizasyonu karakterize eden işletme içi süreçler de vardır. Bunların başında önderlik, performans değerlendirme, haberleşme, karar süreci, bilgi akış sistemi ve motivasyon süreci gelir. Organizasyon yapı ve işleyişine bakıldığında içinde bulunulan durum ve koşulların bu unsurları nasıl etkileyeceği çok önemlidir. Başka bir değişik durum ve koşullara göre, bu unsurlara ve süreçlere verilecek şekil farklı olacaktır. Her yönetim ve organizasyon olayını: İşletmenin kendi koşulları Kuruluşun çevresel koşul ve unsurlarla ilişkisi Kullandığı teknolojinin özellikleri Kullandığı personelin sosyokültürel özellikleri ile birlikte ele almak ve sorunlara çözüm aramak gerekir. Araştırma konumuz ile doğrudan ilgili olduğundan aşağıda Burns ve Stalker'in çalışmalarına yer verilmiştir. 2.2 Burns ve Stalker'in Çalışmaları Sistem yaklaşımına da katkıda bulunan ve durumsallık yaklaşımının doğuşuna yol açan psikolog ve sosyolog kişilerdir. Makine ve elektronik sanayiinde faaliyette bulunan 20 işletmeyi incelemişler ve araştırma sırasında yönetici ve büro personeline mülakatlar uygulamışlardır. Teknolojik değişiklikler ve piyasa değişiklikleri bu işletmelerin yönetiminde ne gibi etkiler meydana getirmektedir konusunu incelemişlerdir. Şu halde çevresel faktörlerin işletme yönetimini nasıl etkilediği araştırılmış ve farklı çevresel koşullara sahip bu örgütlerden elde edilen bilgiler ışığında yönetim sistemleri iki temel grupta toplanmıştır. Biri Mekanistik Yönetim Sistemi, diğeri ise Organik Yönetim Sistemidir. Mekanistik yönetim sistemi klasik yönetim sisteminin ilkelerinin özelliklerine uygun, istikrarlı koşullar altında çalışan işletmeler için söz kon usu olmaktadır. Mekanistikörgüt yapılarında; Görevlerde ihtisaslaşmaya önem verilmiştir. Sorunlar ve görev bütünlüğünü kaybedip, bölümlere ayrılmış, uzmanlaşma özendirilmiştir. Her bir fonksiyonel role ilişkin teknik yöntemleri anlatan, yetki ve sorumluluklarını belirleyen tanımlamalar vardır. Otorite, kontrol ve haberleşme hiyerarşik bir yapıya sahiptir. Aynı sorunla ilgili örgüt üyeleri arasında ve astlar ile üstler arasında haberleşme ve etkileşme dikey yönde cereyan etmektedir. * Faaliyetler ve iş davranışları, üstlerin talimatları ve onlar tarafından alınan kararlarla yönetilir. Yerel bilgi (teknik bilgi),deneyim ve ustalıklar; genel kültür, tecrübe ve ustalıklardan daha önemlidir ve örgüt üyelerine daha fazla prestij sağlar. Örgüte üyelik koşulu olarak; sorunlara sahip çıkma ve üstlere bağımlılık önem kazanmıştır. Yönetici(tepe yönetici); uzmanlaşarak birbirinden ayrılmış gibi görünen ihtisas ve görev yerlerinin bağlantısı ve koordinasyonunu sağlar. Örgüt ve hedefleri hakkında tek ve gerçek bilgi sahibi olan mevki, tepe yönetimidir. Yönetim karmaşık bir hiyerarşi olarak algılanır; haberler belirli kanallardan süzülerek üst kanallara; emir ve talimatlar da yine ayrı kademelerden geçerek en alt basamaklara kadar iner. Yönetim merkeziyetçi bir nitelik arz etmektedir. Organik Örgüt sistemi, değişen koşullara uygun sistemdir. Bu sistemin bir takım özellikleri aşağıda sıralanmıştır: Organiksistem; Bireylerin özel ilgi ve deneyimlerinin, işlerine katkıda bulunabileceğini kabul eden sistemdir. Bireyler arası haberleşme ile bireysel işlerde sürekli ayarlamalar yapılır; sık sık yeniden işler tanımlanır. Dikey haberleşmeden çok yatay haberleşmeye önem verilir. Farklı düzeylerde iş görenler birbirleri ile haberleşme olanağı bulurlar (çapraz haberleşme). Bu nedenle kişiler arası ilişkiler emir komutadan çok danışma niteliğindedir. Haberleşmenin kapsamını emir, rapor verme ve almadan ziyade bilgi alışverişi oluşturur. Bireylerin genel olarak sahip oldukları ticari, teknik ve endüstriyel konulardaki bilgi ve uzmanlıkları da önemlidir. Belli bir konudaki ihtisaslaşma yerine genel işletmecilik bilgileri, bunların çevresel değişkenlere ve YALITIM• ŞUBAT 2006 3 9
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=