bilimsel makale _______________ _ malzemeler seçilmelidir. Yanan malzemede iki aşamalı değişimler söz konusudur; bu değişim; 1. Fiziksel değişimler, 2. Kimyasal değişimlerdir. 5.1. Spontaneyanma-spontane tutuşma Yanma konusunda bilinmesi gereken önemli bir özellikde, spontane yanma ve spontane tutuşmadır. Komplex malzemeler veya örtülmüş malzemeler (örneğin yalıtım malzemesiyle) ortam sıcaklığının çok yükselmesi ve malzemenin tutuşma sıcaklığına ulaşmasıyla birden bire yanarlar. Spontane yanma denilen bu yanma şekli ile tutuşabilen malzemeler aktif malzemeler olarak değerlendirilmektedirler. Spontane tutuşma ise mutlaka bir kıvılcım ya da ateşleme ile radyasyon etkisindeki malzemede meydana gelen bir tutuşma şeklidir. 6. Malzemedefiziksel değişimler Sıcaklığın artmasıyla ısı enerjisininin, atom yapısını etkilemesi malzemenin içi yapısı oluşumu ile direkt bağlantılıdır. Malzemeler; 1. Kristalli, (Metal, taş, vs.) 2. Amorf moleküllü, (Ahşap, plastik) 3. Karma yapılı (Beton, seramik) olarak değişik içi yapıdadır. Atom yapılarının titreşmesi bu dokulara bağlı olarak malzemede genleşme, hacim büyümesine neden olmaktadır. Sıcaklığın artması ile moleküller arası bağlarda zayıflamalar oluşur. Yani yanmaya başlayan malzemede; a. Genleşme, b. Yumuşama-Erime, gibi değişimler oluşmaya başlar. Malzeme ısındıkça ve suyunu kaybettikçe iç gerilmelere neden olduğundan, iç yapıda bu gerilmelerin neden olduğu çatlaklar sıcaklık değeri ile doğru orantılı olarak artarak malzemede dağılma etkisi yaratırlar. Sıcaklığın artması yani, ısı enerjisinin atomları titreştirmesi ile atomlar arası bağların uzamaya başlaması malzemede elastik bir şekil değişimine neden olur. Eğer ısı daha da artacak olursa malzeme elastiklik modülü iyice azalır ve daha sonrasında da kontrol dışı kalarak katı halden akıcı hale geçmeye başlar. Kristal sistemi dağılmaya ve malzeme akmaya başlar. İlk haliyle GEVREK KIRILMA gösteren malzeme SÜNEK KIRILMA'ya geçmiş olur. Bu oluşum metal malzemelerde görülmektedir. Sünek kırılma esnasında bu durumu doğuran ·sebepler ortadan kalktığında ise malzeme aynı, eski özelliklerini şekil değişikliği ile korumaktadır. lsı iletkenliği yüksek olan yapılardaki ısınma ve buna bağlı fiziki değişim daha hızlıdır. Deformasyon etkisi daha çabuk olur. Metal malzemedeki bu yumuşama çelik karkas strüktürlerde sistemin statik taşıyıcılık özelliğini azaltarak çökme, yıkılma sonuçlarını doğurmaktadır. 7. Malzemedkeimyasal değişimler Yapı malzemeleri fiziksel -yapısı dışında kristal orjinleri bakımından; 1. İnorganik (Taş, beton) 2. Organik (Ahşap, bitum, plastik vs.) olmak üzere iki grupta toplanmaktadır. İnorganik ve organik malzemelerde kristal suyu değişimi ile molekül yapıları değişir. Organik yapılaşma hidrokarbonlardan oluşduğundan yanma sonucu organik maddeler karbonlaşır. Yangında betonda portland çimentosu içindeki CaO, Ca(OHb'ye dönüşür, bunun sonucunda hacim değişikliği yani genleşme meydana gelir. lsı daha da artarsa, çimento bünyesindeki hidratasyon sonucu oluşan kristal suyu uçarak molekül sistemi ve bağları değişime uğrar. Bu değişim çimentonun bağlayıcılık özelliğini ortadan kaldırır. Bağlayıcılık özelliği yok olmaya başlayınca elastiklik modülü azalmaya başlar ve betonda başlayan iç gerilmeler betonun dağılmasına neden olur. Betonu yangın karşısında güçlendirmek için AL(OH)J'lü katkılı çimentolar, kullanılmalıdır. Kuvars ve kumtaşı yerine de cüruf, perlit, süngertaşı gibi hafif agrega kullanılması yangına karşı betonun dayanım gücünü arttırmaktadır. Yangın etkisi görüldüğü gibi malzemede önemli değişikliklere neden olmaktadır. Bu sonuca göre strüktürün ve konstrüksiyonun seçimi ile kullanılan malzemenin bilinçli seçimi zorunludur. Bu seçim belirlenmiş standartlara uygun malzemelerle yapılmaladır. 8. Yangına uygunmalzeme seçimi Yanan veya yanmayan malzemeler vardır. Tasarımcılar yangına karşı yapının strüktürel performansını, mekanik ve termal uygunluğuna göre incelemektedirler. Malzeme seçiminde bu noktalar esas ilgi alanı olan yönlerdir. Bu bakış altında bina strüktür performansı yangına karşı üç grupta toplanmaktadır. Grup L: Yük altında, yani mekanik kuvvetlere karşı koyabilen. Grup L/1: Yangında hafif yükleri taşıyabilen ve L grubu malzemelerine yalıtım sağlayabilen, yani hem mekanik, hem de termal avantajlar sağlayabilen malzemeler. 33
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=