teknik yazı --Ses-Yalıtımında-Sesin Yutulmasında Dolaylı Yararlanma A ve B gibi bitişik iki iç mekan düşünüldüğünde Aile B arasındaki bölmeden geçen sesin azaltılması yukarıda açıklandığı gibi olur. Ancak, bir içmekanda ses kaynağından çıkan sesin oluşturduğu ses basınç düzeyi, bu iç mekanın yüzeylerinde sesin peşi peşine yansıması ile yükselir. Dolayısı ile Aile B arasındaki bölmeye gelen ses enerjisi de yansışım olayı ile artmış olan enerjidir. Ses kaynağının bulunduğu iç mekanda, örneğin A da, iç yüzeyler yutma çarpanı yüksek gereçlerle kaplanırsa, yansışım nedeni ile olan bu yükseliş azalır ve ara bölmeye gelen ses enerjisi de azalır. Doğaldır ki bu azalış dB cinsinden pek önemli değildir ve hesaplanması gerekir. Aynı biçimde sesin geçtiği iç mekanda da, örneğin B de, ara bölme ses kaynağını oluşturur. Burada da ses düzeyi yansışırnla yükselir. iç mekanın ortalama yutuculuğu yükseltilerek, yani yansışım süresi kısaltılarak ses basınç düzeyi düşürülebilir. Ancak, yinelemek gerekir ki, bu yolla elde edilecek kazanç pek önemli değildir ve ancak, sesin geçtiği ara bölmede gerekli ses yalıtımına çok yaklaşılmış daha fazlası elde edilemiyorsa, bu yolla, işe yarar bir kazancın elde edilip eldilemeyeceği hesaplanabilir. Akustik Malzeme _j3_t,ı_ başlık altında "akustiktavan" 11ses yutucumalzeme11 ve benzerideyimlerin anlamları üzerinde durulacaktır. Genelde ışığın yansıması olayı ile sesin yansıması olayı birbirine benzetilmekteve sesin yansımasında, görsel algılama ile ilgili olması nedeni ile, daha kolay algılanan ışığın yansıması örnek alınmakta yansımayan bölümün de yutulmuş olacağı düşünülerek 11sesyutucumalzeme11 gibibirkavram oluşturulmaktadır. lşığın dalga boyu 380-780 nanometYansıtma Çarpanı Yüzey Rengi Akkor Lamba Işığında Günışığında Orta koyulukta yeşil Orta koyulukta mavi Pembe Turuncu Koyu mor Açık mor Açık yeşil Açık mavi (Gri renklerde değişmiyor) re arasındadır. Yani tayfsal genişliği yaklaşık bir oktavdır. insan kulağını etkileyen sesin dalga boyu ise yaklaşık 2 santimetre ile 20 metre arasında değişmekte yani tayfsal genişliği 1 O oktavı bulmaktadır. Bir başka deyişle, en yüksek frekanslı ışık ışınımının (mor renkli) frekansı en alçak frekanslının (kırmızı renkli) iki katı iken, en incesesin frekansı en kalın sesin frekansının 1000 katını aşmaktadır (16~18000 Hz). Çok özel durumlar sözkonusu olmadıkça yüzeylerin ışığı yansıtma çarpanları dolayısı ile yutma çarpanları fazla değişmez. Aşağıdaki örnekler bunu göstermektedir. Yani bir yüzey koyu renkli ise günışığı altında da, normal lamba ışıkları altında da koyu renkli, açık renkli ise açık renklidir. Oysa ince sesler ile kalın sesler arasındaki çok büyük frekans farkı, bunların, kimi fizik özelliklerini büyük oranda değiştirir. Özellikle değişik gereçlerin (malzemelerin) yutma çarpanlarında frekansa göre büyük farklılıklar görülür. Bu farklılıklar sesin yutulma süreçleri düşünüldüğünde kolayca anlaşılır. Burada kuramsal açıklamalar yerine tanınmış bir kaç firmanın asma tavangereçlerininve normalmimari kullanımda yer alan kimi gereçlerin yutma -çarpanlarının frekansa göre nasıl değiştiğini gösteren örnekler daha uyarıcı olacaktır. Yukarıdaki yutma çarpanlarının /re0.30 0.30 0.28 0.31 0.62 0.58 0.50 0.43 0.21 0.20 0.60 0.60 0.78 0.78 0.76 0.77 kansa göre değişme oranları, yüzeylerin ışığı yansıtma oranlarındaki farklılıklarla karşılaştırılırsa, birinin kolaylıkla ötekinin yüz katı olabildiği görülür. Yani, daha açık bir anlatımla, bir yüzeyden yansıyan (dolayısı ile o yüzeyde yutulan) ışık, pratikte karşılaşılan akkor lamba ve kapalı gök ışığı gibi, birbirine oldukça uzak ışık renklerine göre ancak % 1 O azalmakta ya da artmakta iken, yine pratikte her zaman rastlanan ve her kulağın algılayabildiği, frekansı 125-4000 Hz arası olan seslerde, gereçlerde yutulan (dolayısı ile yansıyan) ses 10~15 hatta 20 katına çıkabilmekte ya da 10-15 ya da 20 de birine inebilmektedir. Bu da, bir gerecin, örneğin halının, pencere camının, perdenin ya da herhangi bir duvar kaplaması, herhangi bir asma tavan levhasının belli frekanslar için önemli bir yutucu, belli frekanslar için ise güçlü bir yansıtıcı olabileceği anlamına gelir. Özetlemek gerekirse, "akustik tavan", 11sesyutucumalzeme"gibitoptan niteleyici kavramların gerek iç mekan akustiğinde, gerek iç mekanda oluşan gürültülerin denetiminde bilimsel bakımdan pek bir anlamı yoktur. Bu gibi gereçler 125 Hz'den 4000 Hz'e altı frekanstaki yutma çarpanları ile nitelenmeli ve kullanılış alanları ona göre belirlenmelidir. Yani, önce azaltılacak gürültünün spektral analizi yapılmalı, hangi frekansların daha fazla YAllTIM • EKiM2000 2 3
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=