dosya Ülkemizde hemen her ilde 1500 mı inşaat alanına sahip bir apartmanın (IIIB grubu yapı) toplam yapı kontrolluk bedeli, böyle bir binanın genellikle iki yılda biteceği düşünülerek ve binanın toplam maliyeti 1999 birim fiyatları ile hesaplandığında bu yapı türüne karşılık gelen % 7.2 ile çarpılarak 10.933.922.000 TL tutmaktadır. Aynı binanın mimarlık hizmetleri bedeli ise aynı kriterler göz önüne alınarak heseplandığında 3.078.587.300 TL + KDV tutmaktadır. Bu mimar ön proje uygulama projesi, sistem detayı, nokta detayları, binanın metrajını ve keşifini hazırlayacaktır. Yani mimarlık hizmet bölüm oranı % 72 olarak alınmıştır. inşaat mühendislik hizmetleri bedelinin de bu rakamın altında ama oldukça yakın olduğu düşünülürse, yapı denetim hizmetlerinin ana omurgasını teşkil eden inşaat mühendisi ve mimar grubunun toplam müelliflik bedeli 1.500 mı bu Türkiye'nin en tipik ve çok tekrar eden apartman tipi için toplam 6.000.000.000TL +KDV'yi geçemeyecektir. Bu ikili bir C sınıfı yapı denetim şirket kurarak çalışmaya başlasa, yıllık 30.000 m2 tavandaki yapı denetim hizmetinden 1500 x20 apartmanı ve iki yılda da 40 apartmanı denetlediklerinde alacakları bedel ikinci yılın eskalasyonları hariç 10.933.000.000 TL x 40 olacaktır. Bu 400 milyarın üzerinde bir rakama tekabül edecektir. Oysa mimar ve mühendisten oluşan bu çekirdek grubun 1500 m' alana sahip bu apartman ve benzerlerinden, ama 40 farklı yer ve tipte tasarımı yapması iki yılda fiziki olarak imkansıza yakın olsa bile, toplam 40 x 6 milyar yani 240 milyarlık bir tavanı ancak yakalayabilir. O halde artık mimarlik mühendislik değil, denetçilik yapmak başlı başına daha az zahmetli ve bol kazançlı bir alan haline gelmektedir. Denetimin önemini takdir etmemek elde değildir, ama kanımızca 'böylesi yeni bir rant alanının teşkil edilmesi deprem afetlerine karşı bir önlem midir?' sorusu doğrusu tartışılmalıdır. Doğru tasarım ve hesaplama yapılmadığından hiç mi deprem zararı oluşmamıştır? O halde bütün zemin katların · mağaza için boşaltıldığı (yumuşak kat oluşturulmuş), alabildiğine asimetrik plana ve strüktüre sahip binaları tasarlanması bu süreçte hiç mi etkili değildir? Tasarımdaki hatalar, yapı denetim kurumlarınca yeterince denetlenebilecek midir? Çünkü bellidir ki inşaat maliyetinin % 10'unu kimse güle oynaya bu ülkede denetlemeye verecek değildir. Rekabet oluştuğunda da bugün nasıl mühendis ve mimarlar asgari ücret tarifesinin altında iş alıyorlarsa, denetim kuruluşları için de aynı durumun geçerli olmayacağını kim söyleyebilir? Ortaya çıkan afetlerde denetimsiz yapılaşmanın etkisi kuşkusuz büyüktür. Diğer yandan yerel yönetimlerin inşaat denetimlerini sadece imar mevzuatı açısından yaptığı, teknik uygulama sorumluluğunun da mühendis ve mimarlarca ne derecede başarı ile yürütüldüğü bugüne kadar yoğun eleştiri alan bir konudur. Buna ek olarak nitelikli tasarım ve mühendislik hizmeti almaksızın gerçekleştirilen yapılaşmaların da, son iki afette daha önemli hasarlar aldığı unutulmamalıdır. Bu iki afet yalnız yapıların mimar ve mühendislerce projelendirilip belediyelerce iyi denetlenmeden yapıldığı için mi oluştu ki? Yapıların sadece taşıyıcı sistemini ve inşaat mühendisliğini hedefleyen bir kontrol mekanizması kurgulandı diye düşünmemek elde değildir. Gecekondular, kaçak yapılar, proje dışı kullanıcı tadilatları ve ilaveler, jeolojik yapıya aykırı yerlerin seçilip fazla gabari verilmesi, tarım alanları üzerinde yeni yerleşmelerin imara açılması gibi çok daha kapsamlı problem yumağını bu denetleme süreci çözebilecek midir? Diğer yandan KHK nin yapı denetim kuruluşu kurucularının deneyimlerini büyük ölçüde zaman faktörüne endekslemesi önemli bir yönü olarak görülebilir. 4 yılda lisans, 2 yılda uzmanlık, 4 yılda mühendislik mimarlık doktora eğitimin tamamlandığı düşünüldüğünde 12 yıl sınırının nasıl saptandığı açıklanmamıştır. Bu 12 yıllık deneyim diğer yandan jeolojik etüdleri yapacak mühendislik gruplarında da aranmamaktadır. Bir başka problem yaratabilecek konu ise bu kararnamede yapı denetim kuruluşlarının kurucu ortaklık payındaki mühendis ve mimar hissesinin % 51 ile YALITIM• HAZiRAN 2000 3 5
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=