BAU Teknolojileri Dergisi 7. Sayı (Ocak-Şubat 2023)

12 BAU TEKNOLOJİLERİ • Ocak-Şubat / 2023 MAKALE Japonya’nın Deprem Tecrübeleri ve Almamız Gereken Dersler B inaların depreme karşı tasarlandığı yönetmelik- ler özünde tüm dünyada benzerlik gösterirler. “Geleneksel” diye tabir edeceğimiz yöntemi kul- lanırlar ki bu yöntemin temeli basit fizik kura- lına dayanır: F=m*a (F: Yapıya etki eden yatay kuvvet, m: yapı kütlesi, a= depremin oluşturduğu yatay ivme). Zemin faktörü, süneklilik (yapının esneklik kabiliyeti, enerjiyi sönümleme kapasitesi) vs. gibi birçok etkenle beraber yapıya etki eden yükler bulunduktan sonra statik ve muka- vemet ilminin prensipleriyle yapısal elemanların (kolon, kiriş) tasarımları ve detaylandırmaları yapılmaktadır. Projesine uygun olarak tasarlayıp inşa ettiğimiz bir yapı depreme dayanıklı mı peki? Bu sorunun cevabını elbette yıkıcı bir deprem olduğunda bulabiliriz. Bu konuda Japonlar çok şanslı/şanssız ki çok sık aralıklarla yıkıcı depremlere maruz kalmaktadırlar. Aşağıdaki tabloda Japonların yaşadığı acı tecrübeleri ve her acı tecrübeden sonra “Geleneksel” olan yönetmeliklerini revize ettiklerini görmekteyiz. Geleneksel metodun yıkıcı depremlerde eksik kaldığına emin olan Japonya 1981 yılında radikal bir karar alarak yüksekliği 60 metreye kadar olan yapılar için 2 aşamalı tasarıma geçti. İlk aşamada yapıları “Geleneksel” yönteme göre tasar- layan Japonlar ikinci aşamada ise kuvvetli bir depremde “yapının güvenli kalabilmesi için” yine tüm bu yıkıcı depremlerden edindikleri tecrübeler ışığında “minimum düşey taşıyıcı alanı” ile “minimum burulma rijitliği” kont- rollerini yapmaktadırlar. Japonya kadar sık olmasa da Türkiye de yıkıcı deprem- lere maruz kalmaktadır. Dolayısıyla Japonya’nın onca acı tecrübeden sonra uyguladıkları ve karşılığını gördüğü 2 formülü ivedilikle yönetmeliğimize katmamız gereklidir. 2013 yılında Türkiye Mühendislik Haberleri adlı teknik dergide yayınlanan “Japon Sismik Bina Şartnamesi OSMAN KELLE İnş. Yük. Müh. Şekil 1. Yapım yılına göre çöken evlerin yüzdesi Binaların çökmesi 1981’den sonra 1971’den önce % 76 % 3 % 21 1971 ~ 1981