BAU Teknolojileri Dergisi 4. Sayı (Temmuz-Ağustos 2022)

67 BAU TEKNOLOJİLERİ • Temmuz-Ağustos / 2022 b) Yalıtım, olmaması durumuna göre ilave bir maliyet getirir, c) Yenilenebilir enerji kaynaklarının (güneş enerjisi sistemleri, rüzgar enerjisi, ısı pompaları vb.) projelere dahil edilmesi ilk yatırımı artırır, d) Doğal aydınlatma fotoelektrik sensörler, ilave kablolama, otomatik kontrol sistemlerini gerektirir, e) HVAC sistemlerinde ısı geri kazanım sistemleri, değişken debili sistemler ile bunların otomasyonu vb. ilave yatırım gerektirir, f) Bina otomasyon sistemleri ilave yatırım anlamına gelir, g) Az su tüketen sıhhi tesisat ürünlerinin fiyatları diğerlerine göre daha pahalıdır, h) Sürdürülebilir bina tasarımı için enerji analiz ve simülasyon programları, hesaplamalı akışkanlar dinamiği (CFD) programları, maliyet analiz programlarına ihtiyaç olabilmektedir (elbette bunların da bir maliyeti vardır), i) Sürdürülebilir bina tasarımcılarının emek ve zaman yükü artacak ve daha fazla bilgi birikimine ve araştırmaya ihtiyaç duyulacaktır. Bunlar ise proje bedellerini artıracaktır, j) Bu tür özel sistemlerinin tasarımı için ilave danışmanlık hizmetleri alınması gerekecektir, k) Yapım aşamasında kirletici kimyasallar, mantar, bakteri vb. içermeyen malzemelerin seçilmesi gerekecektir ve bu malzemeler diğerlerine göre genellikle daha pahalıdır, l) Isı pompası, buz tankı vb. ilave ekipmanların yerli piyasadan temini mümkün olmadığı için bu ekipmanlarin satınalma ve satış sonrası hizmetlerinde ilave emek ve maliyet farkı gelecektir. Özetlemek gerekirse, binanın enerji performansını artıran sistemlerin ve çalışmaların ilk yatırımmaliyetlerini yükselttiği izlenimi doğmaktadır. Halbuki gerçekte bu gibi iyileştirmeler ömür boyu maliyeti azaltıcı rol oynar. Tabloda görüldüğü üzere, çevresel ve sürdürülebilirlik açısından en büyük önem enerji ve atmosfere verilmektedir (33 puan). Bu durum hem işletmede eneji tasarrufunu hem de çevresel emisyonların azaltılmasını beraberinde getirir. Baştan bu sistemlere göre tasarlanan binalarda ilk yatırımmaliyetleri çok fazla artmamaktadır. Bu bağlamda, yukarıda da açıklandığı üzere enerji verimliliğinin artırıl- ması çalışmalarında enerji modelleme (enerji simülasyonu) yazılımları çok önemlidir. 6. İLK YATIRIM VE İŞLETME MALIYETLERI YÖNÜNDEN DEĞERLENDIRME Uluslararası Müşavirler Federasyonu (FIDIC)’e gore, binalara ilişkin temel maliyet oranları aşağıdaki gibidir: • Müşavirlik ve mühendislik hizmetleri: 0.1 • İnşaat maliyetleri: 1.0 • Ömür boyu işletme ve bakım: 5-10 • Kiralama maliyetleri: 100-200 Görüldüğü üzere binanın ömrü boyunca işletme ve bakım maliyetleri, bu sistemlerin yapım maliyetlerinin 5-10 katıdır. Bir başka ifade ile binaların yaşam döngü- sünde ömür boyu maliyet içinde inşaat maliyeti %10-15, tadilat-bakım-onarımmaliyetleri yaklaşık %5 paya sahiptir. Enerji ve işletme giderleri ise %80 ile en yüksek maliyete sahiptir (elbette maliyetler ve oranlar binanın cinsine ve bulunduğu iklime bağlı olarak değişir). Bu durum, yal- nızca ilk yatırım maliyetlerine göre karar verilmemesini ve dolayısıyle ömür boyu maliyetin dikkate alınmasını gerektirir. Fakat Türkiye’de projeler ve proje yarışmaları incelendiğinde, enerji tüketimi ve konfor, değerlendirme kriterleri içinde genellikle yer almadığı görülür. Özellikle binayı satmak veya kiralamak amacıyla yapanlar (müteah- hitler, TOKİ vb.), ilk yatırım maliyetlerini düşük tutmaya çalışırlar. Bir başka ifade ile binanın ömrü boyunca tükettiği enerjinin bedeli kullanıcının cebinden çıktığı için, bu husus gözardı edilir. Aşağıda ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin ömür boyu maliyet açısından kısa bir değerlendirmesi verilmiştir. 6.1. İlk Yatırım Maliyetleri Yönünden Değerlendirme Enerji verimliliğini artıran sistemlerin, binanın ilk yatı- rım maliyetlerini artıracağı düşünülebilir. Örneğin; a) Doğal havalandırma, gece havalandırması, “free cooling” yapabilmek için ilave ekipman ve otomatik kontrol sistemleri gerekir, MAKALE