BAU Teknolojileri Dergisi 4. Sayı (Temmuz-Ağustos 2022)

62 BAU TEKNOLOJİLERİ • Temmuz-Ağustos / 2022 4. BINALARDA ENERJI VERIMLILIĞI Binaların enerji ve çevre performansının artırılması için çok sayıda bileşeni dikkate almak gerekir. Bir başka ifade ile yüksek performans için en fazla tüketim oluşturan bileşenlerden başlamak üzere tüm tüketimlerin nasıl azaltı- labileceği üzerinde durulur. Burada enerji ihtiyacı, binanın cinsine ve büyüklüğüne bağlı olarak enerji etkin tasarım, projelendirme ve uygulamalarla azaltılabilir. Örneğin; bina kabuğunda (saydam ve opak yüzeyler) yüksek performanslı ısı yalıtımı yapılması, yüksek verimli ısıtma ve soğutma sistemleri, havalandırma sistemleri, aydınlatma sistemleri, ısı geri kazanım sistemleri kullanımı, değişken hızlı ve yük- sek verimli pompalar ve fanlar seçilmesi, serbest soğutma yapılması, trijenerasyon sistemleri, yenilenebilir enerji sistemleri entegrasyonları otomatik kontrol ve otomasyon sistemleri/enerji yönetim sistemleri kullanımı, verimli ofis cihazları seçilmesi gibi önlemler bu bağlamda değerlendi- rilebilir. Tabii burada estetik ve fonksiyon da hiçbir zaman gözardı edilmemelidir. Yüksek performanslı ve çevre dostu bina tasarımlarında öncelikle enerji ve su tüketim ihtiyacı azaltılmaya çalışılır. Daha sonra kalan ihtiyacın bir bölümü doğal kaynaklardan (yenilenebilir enerji, yağmur suyu, pasif sistemler vb.) sağlanmaya çalışılır. Nihai olarak kalan enerji ihtiyacı ise fosil tabanlı yakıtlardan karşılanmak durumundadır. Mevcut binaların enerji verimliliği bağla- mında bu ilişkiler şekil 4’de gösterilmiştir. Bina sistemlerinde enerji akışı ekonomik, çevresel ve sosyal bakımdan gerçek etkilerinin değerlendirilebileceği biçimde ele alınır. Bu bağlamda sadece tüketilen enerji miktarı değil, fakat enerji kalitesi de dikkate alınır. Örne- ğin elektrik yüksek kaliteli bir enerjidir (elektrik ısıtma, soğutma, aydınlatma, bilgisayarlar, makinalar çalışır, müzik yapabilirsiniz vb. yapabilirsiniz), mahal ısıtmasına uygun sıcaklıktaki ısıl enerji düşük kaliteli enerjidir. Enerjinin kalitesi “ekserji” kavramı ile tanımlanır. Binalarda sistem seçimlerinde enerji verimliliklerini karşılaştırırken, dağıtı- lan enerji ya da mahal enerji değerleri karşılaştırma için yeterli olmayabilir. Burada önemli kısıtlardan birisi de bütçe olanaklarıdır. Bütçe, binanın cinsi (konut, ofis, has- tane, ulaşım yapıları, üniversite yapısı), iklim gibi etkenlere bağlı olarak aşağıdaki ve benzeri enerji verimliliği uygula- maları yapılabilir. (Elbette her binada bunların hepsinin yapılması mümkün değildir. Ayrıca mevcut binalarda enerji verimliliği çalışmalarında binnın mimarisi, sahip olduğu sistemler, binanın yaşı gibi kısıtlar söz konusudur). • Binanın minimum enerji tüketecek şekilde ve uygun yönlerde yerleştirilmesi, • Bina cephelerinden kaynaklanan ısıtma/soğutma enerji tüketiminin azaltılması (ısıtma ve soğutma yüklerinin minimize edilmesi), • HVAC sistemlerinin ömür boyu maliyet analizi ile tasarlanması, • Tasarım sürecinin ömür boyu maliyet analizine uygunluğu, • Sistemlerin, iç mekan kalitesini verimli biçimde sağlayacak biçimde seçilmesi, • Sistemlerin işletme ve bakımlarının kolaylığı, • Yenilenebilir enerji kaynaklarının ve pasif sistemlerin projelere dahil edilmesi, Tablo 1. Farklı bina kategorileri için enerji tüketim bileşenleri Sıra No Bina Kategorisi Isıtma Soğutma Aydınlatma Mek. Hava Ofis cihaz Medikal cihaz Transport cihaz Sıcak su Konut ekip. 1 Konutlar E E E H H H H H E 2 Ofis binaları E E E E E H H E H 3 İköğretim okulları E Kısmen E Kısmen Kısmen H H H H 4 Üniversite Kampüsleri E Kısmen E Kısmen E H H Kısmen H 4 Hastaneler E E E E E E H E H 5 Ulaştırma binaları E E E E E H E E H 6 Dini yapılar E Kısmen E H H H H H H E : Kullanımı var H : Kullanımı yok Kısmen : Bazılarında olabilmektedir. Şekil 4. Yüksek performanslı bina tadilatı yaklaşımı örneği(1). MAKALE