BAU Teknolojileri Dergisi 1. Sayı (Ocak-Şubat 2022)

71 BAU TEKNOLOJİLERİ • Ocak-Şubat / 2022 DOSYA / Sürdürülebilir Konut Konutta Karbonu Sıfırlamanın Yolu Doğal Yapı Malzemeleri ve Yöntemlerinden Geçer... D oğal yapı malzemeleri dendiğinde akla ilk doğal çevrede bulunan hammad- deler ve bunlardan türeti- len malzemeler geliyor. Peki günümüz yapı endüstrisinin ağırlıkta ürettiği malzemelerden farkları neler ve niye kendi geleceğimiz için tercihlerimizi ‘doğal yapı malzemeleri’ yana kullan- malıyız? Doğal yapı malzemelerinin büyük bir kısmı bitki bazlı yani yeti- şebilen hammaddelerden, bir kısmı da yer oluşum- larının yüzeylerinden elde ediliyor. Örneklerden bazı- ları: Toprak sıvalar, kerpiç bloklar, yapısal, kaplama ve döşeme için üretilen ahşaplar, saz kamışı yalıtım paneli, selüloz, kenevir, yün, pamuk, keçe yalıtım levhaları, saman panel- ler, mantar döşemeler vb. Bu malze- melerin bileşenlerinin doğal olması yetmiyor, üretim sürecinde de doğal- lıklarını koruyabiliyor olmalılar. Doğal yapı malzemelerinin performansları (nem geçirgenliği, yalıtım ve ısı depo- lama kapasitesi vb.) karışımlarındaki ‘doğal’ katkı ve/veya hammaddelerin öz değerleri ve bir aradaki etkileşim- lerinden kaynaklanıyor. Yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı doğal yapı malzemelerinin hem toplama veya çıkarımları esnasında hem de üretim süreçlerindeki enerji kullanımı ve karbon salımı düşüktür. Günümüzde yapılar, dünyadaki kar- bon salımının %40’ından sorumlu. Bu oranda neden olan yapıların kullanımı esnasındaki tüketimler kadar yapıyı oluşturan malzemelerin gömülü ener- jileri (çıkarım, üretim ve inşaat alanına taşınması) de etkilidir. Özetle, müm- kün olduğunca yerelde üretilen doğal yapı malzemelerinin binalara entegre edilmesi, hem yapıların enerji yükü hem de karbon salımlarını minimize eder. Tüketilen enerjiler ve karbon salımı kadar önemli bir konu da; malzemelerin kullanım ömrünü dol- durduktan sonra neye dönüşeceği. Yine günümüzde ağırlıkta kullanılan yapı malzemelerinin büyük bir kısmı doğada biyolojik olarak çözünmedi- ğinden ya inşaat atığı kategorisinde değerlendiriliyor ya yüksek enerji ve lojistik çaba gerektiren geri dönüşüm döngüsüne giriyor. Oysa doğal yapı malzemeleri çoğunlukla ek bir işlem gerektirmeden tekrar kullanılabili- yor veya doğrudan toprağa karıştı- rılabiliyor yani atık olmuyor. Bitkisel bazlı doğal yapı malzemeleri toprağa karıştığında biyolojik çözünme süre- cine giriyor, mineral bazlı olanlar ise toprak bileşiğine zarar vermediği için yine doğrudan karıştırılabiliyor. Ayrıca doğal yapı malzemelerinin üretimi, yerel ekonomilerin gelişmesi açısından önemli. Her böl- genin kendine has doğal varlıklarından doğal yapı malzemeleri geliştirilmesi ve yerel işletmeler tara- fından küçük ölçekli üre- timi, hem yöresel ürün ve üretim çeşitliliğini arttırır hem yerel istihdama olanaklar sağ- lar. Ayrıca yerel ‘doğal’ malzemelerin yapı projelerine entegrasyonu, enerji, karbon ve maliyeti aynı anda düşürür. Sonuç olarak, iklim krizinin etkilerini azaltmak üzere sıfır karbon binalar- dan bahsediliyor. Karbonu sıfırla- yabilmenin ve sürdürülebilir yapılı çevreler oluşturabilmenin en etkili ve ekonomik yolu; doğal yapı malzeme- leri ve yöntemlerinin yerel kapasite ve ihtiyaçlar doğrultusunda araştırılarak geliştirilmesi, üretiminin çeşitlenerek yaygınlaşmasıdır. MERVE TİTİZ AKMAN Doğal Yapı Malzemeleri ve Yöntemleri Derneği, Sürdürülebilirlik Uzmanı