bilimsel makale GürüDltüenetvimeAikusÖtiklçmeler Prof.Dr. Şazi SİREL YFU G ürültü, genelde, istenmeyen ses olarak tanımlanır. Örneğin yakındaki bir müzik, telefonla konuşan kişi için; telefon konuşması da müziği dinleyen kişi için gürültü niteliği taşır. Gürültünün bir başka boyutu nicelikle ilgilidir. Uzaktan ara sıra duyulan kuş sesleri insana hoş gelebilir. Yakında ve çok sayıda kuşun çıkardığı gürültünün verdiği rahatsızlık ise belleklerde yer etmiştir. Gürültünün rahatsız edici, dikkat dağıtıcı, sinirlendirici vb. psikolojik etkileri yanı sıra geçici ya da kalıcı fizyolojik zararları da söz konusudur. Bu zararlar, günlük doz ile ilgilidir. Doz yaklaşık olarak, etkileyen toplam gürültü enerjisi, yani gürültü düzeyi ile süresinin çarpımı gibi tanımlanabilirse de bu tanım a x b gibi basit bir işlem anlamına gelmez. Bu tanımda sürenin, bu tür matematik işlemlere elverişli bir büyüklük olmasına karşın, gürültünün çok değişik biçimler alabilen yapısı, düzeyinin etkinliğini belli oranlarda değiştirebilmektedir. Gürültünün yapısı Gürültünün yapısı öyle değişiklikler gösterebilir ki, bunların hepsini sıralamak çok uzun sürer. Bu nedenle, aşağıdaki birkaç örneğin tüm yapı değişikliklerini içerdiği düşünülmemelidir. Gürültü, tek bir frekanstan, birkaç 24 frekanstan ya da sonsuz frekanstan oluşabilir. Bu frekansların yeğinlikleri (oluşturdukları ses basınç düzeyleri) birbirlerinden az ya da çok farklı, ya da farksız olabilir. Sonsuz frekanstan oluşan bir gürültü içinde belli ya da bir kaç frekansın yeğinliği, gürültüyü oluşturan sonsuz frekansa göre belirli derecede yüksek olabilir. Gürültünün spektral yapısı ile ilgili olarak verilen yukarıdaki örnekler çok daha fazla çeşitlendirilebilir. Belli bir spektral yapı, zaman içinde değişebilir. Bu değişme spektrumun tümünde, ya da bileşenleri arasında birbirinden bağımsız olabildiği gibi değişmenin ya da ayrı ayrı değişmelerin hızları büyük değişiklikler gösterebilir. Birkaç somut örnek bu değişkenliği belki daha iyi açıklayacaktır. Örneğin kara trafiği gürültüsünün, motor ve transmisyon gürültüsü, tekerleklerin yola değmesinden çıkan gürültü ve eğer yasaklanmamışsa klakson sesinden ve kimi zaman fren sesinden oluşan bileşenleri, birbirinden bağımsız olarak, taşı türüne, taşıtın hızına, ivmeye, vites durumuna ve zaman biriminde geçen taşıt sayısına göre sürekli değişir. Yerinden kımıldamayan ve sürekli çalışan motor ve makinelerin çıkardıkları sesler, çok seyrekten çok sıka kadar değişebilen patlamalar, yani çok kısa süreli seslerden tamamen sürekli gürültülere kadar büyük değişim gösterir. Ayrıca, bunların spektral yapıları da birbirinden çok farklı ve çeşitli olabilir. Deniz trafiği, hava trafiği, sanayi gürültüsü, şantiye gürültüsü, yapılarda teknik donanım gürültüleri, çalgılı gazino ve disko gürültüleri, çocuk bahçesi gürültüleri ve benzeri bin bir çeşit gürültünün spektral farklılıkları ve zaman içindeki değişim farklılıkları düşünülürse, gürültünün, uzunluk ya da ağırlık gibi basit bir biçimde ölçülemeyeceği anlaşılır. Ölçmedenicelik-nitelikonusu Gürültünün insanlara verdiği rahatsızlık ve zararın önlenmesi ya da azaltılması için alınacak önlemlerin başarısı, en başta, söz konusu gürültünün tüm özelliklerinin kesin bir biçimde bilinmesine bağlıdır. Yanlış ve/veya eksik verilerle doğru bir çözüme ulaşmak ancak bir raslantı sonucu olabilir. Ölçme, kuşkusuz nicelik ile ilgilidir.Gürültünün niteliğinin anlaşılması ise, değişik türden ölçmelerin bir arada yapılması ile olur. Akustik ölçmelerinde kullanılan aletlerin çoğu, zaten birçok ölçmeyi birden yapıp belli tanımlara uyan değerlendirmeleri yaptıktan sonra sonuçları veren türdendir. Bu türden birkaç aletin kullanılması ile gürültünün niteliği yeterince öğrenilebilir. Aşağıda, bir ses basınç düzeyi ölçmesinde elde edilmesi gerekli
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=