Yalıtım Dergisi 147. Sayı (Haziran 2016)

MAKALE 54 Haziran 2016 • www.yalitim.net 3 SONUÇ Eskişehir kent kimliğinin oluşumunda önemli bir tasarım verisi olan tuğlanın, cephe kaplama malzemesi olarak kul- lanıldığı bina örneklerinde yapılan incelemelerde, çok farklı biçimlerde ortaya çıkan hasar ve bozulma oluşumlarına rastla- nılmıştır. İç ve dış etkenlerden kaynaklanan mekanik etkenler ile nemlenme ve nemlenmeye bağlı olarak gelişim gösteren renk değişimlerinin (çiçeklenme ve kirlenme) oldukça ileri boyutlarda olduğu görülmektedir. Buna göre; • Tuğlanın, yüzeylerde çoğunlukla tek malzeme olarak kullanıldığı (özellikle masif etkinin görüldüğü cephe yüzeylerinde) örneklerde, hasar ve bozulmaların (tuğlanın büyük miktarlarda kullanımına bağlı olarak) daha yüksek oranlarda, farklı malzemelerle birlikte kullanıldığı örneklerde ise, hasar ve bozulmaların (tuğlanın daha az miktarlarda kullanımına bağlı olarak) daha düşük oranlarda gerçekleştiği görülmektedir. • Tuğlanın zeminden çatıya kadar kesintisiz olarak kullanımı (özellikle masif etkinin görüldüğü cephe yüzeylerinde), bu malzemenin, subasman ile çatı ya da teras parapeti bölgelerinde (çatı ya da çatı saçağının olmadığı binalarda), sürekli olarak nem ve su ile ilgili sorunlarla karşı karşıya kalmasına yol açmaktadır. Ancak zeminden ve çatıdan uzaklaştırılmış cephe kaplama uygulamalarında (strüktürel etkinin görüldüğü cephe yüzeylerinde) ise, tuğla kaplama malzemesi su ve nem ile ilgili sorunlardan büyük ölçüde korunmaktadır. • Su ve nem etkenlerine yol açan kaynakların bina yüzeyine uzun süre etki etmesi ya da yüzey üzerinde uzun bir süre yerleşik kalması, tuğla kaplı yüzeylerde liken ve yosun oluşumları için uygun bir ortam oluşturmaktadır. • Cephe kaplama tuğlaları (ister prese tuğla, isterse plaket tuğlası olsun), küçük bileşenlerden oluşmaları nedeniyle binanın subasman ve subasmana yakın zemin bölgesinde kullanıldıklarında, çarpma ve vurma gibi dış mekanik etkenlerden çok kolaylıkla etkilenip, kırılabilmektedirler. • Prese tuğlanın kullanıldığı binalarda hasar ve bozulmalar daha sınırlı oranlarda gerçekleşirken, plaket tuğlası kaplı binalarda ise bu miktar çok yüksek oranlarda gerçekleşmektedir. Örneğin, prese tuğlanın kesit kalınlığı ile kesit kalınlığına bağlı ağırlığının fazlalığı ve çoğunlukla da arka katmanda bulunan dolgu duvar ile olan bağlantısından dolayı prese tuğla kaplı binalarda, malzemenin yüzeyden ayrılması, kopması ve düşmesi gibi sorunlarla karşılaşılmamaktadır. Ancak plaket tuğlasının ince bir kesit kalınlığına sahip olması ve çoğunlukla özel olarak profillendirilmiş ısı yalıtım levhası kullanılmadan yüzeye uygulanması, tuğlanın, arka yüzeyle olan aderansını zayıflatmakta ve buna bağlı olarak, plaket tuğlasının arkasına sızan ya da etki eden yağış ve zemin suları, don olayları ile birlikte (eğer tuğla malzeme arka yüzeye de zayıf bir şekilde yapıştırılmışsa), malzemenin yüzeyden kolayca ayrılmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Bina cephelerinde kullanımı son derece yaygın olan kaplama tuğlasının işlevini (her yapı malzemesinden beklendiği gibi), kullanım performansında bir azalma ya da düşme yaşanmadan sürdürebilmesi gerekir. Dolayısıyla, tuğlanın bina yüzeyinde kullanılacağı yer, kullanılacak tuğlanın tipi ve tuğlanın cephe yüzeyine uygulanma yöntemi son derece önemlidir. Bu kriter- lerin doğru şekilde seçilmesi ya da belirlenmesi, cephe kaplama tuğlasının uzun yıllar bakım gerektirmeden işlevini yerine getirerek, kendisinden beklenen performansını sürdürmesini olanaklı kılacaktır. Y KAYNAKLAR 1. Gökaltun, E., Tutal, O., “Bina Cephe Karakteristiğini Belirlemede Tuğla Kullanımı ve Kentsel Mekan Biçimlenmesine Yansıması: Eskişehir Örneği”, 1. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, 159-167, Eskişehir, 2001. 2. Rasmussen, S: E.,Yaşanan Mimari, Remzi Kitabevi, s. 182, İstanbul, 1994. 3. Gökaltun, E., Özçevik, A. ve Canarslan, Ö., “Eskişehir’deki Ticaret Yapılarında Cephe Kaplama Tuğlasının Kullanımı Üzerine Bir Araştırma”, 3. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, 195-203, Eskişehir, 2003. 4. Gökaltun, E., Tutal, O., “Türk Mimarisi’nde Tuğla”, 2. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, 1-8, Eskişehir, 2002. 5. Kuban, D., Mimarlık Kavramları, YEM Yayını s. 38., İstanbul, 1990.