Yalıtım Dergisi 128. Sayı (Kasım 2014)

MAKALE 58 Kasım 2014 • www.yalitim.net 1.GİRİŞ M imaride akustiğin iki temel çalışma alanı bulun- maktadır. “Yapı akustiği”, çevresel gürültünün veya bina içinde gerçekleşen faaliyetlerden doğan seslerin bina bileşenleri aracılığıyla yalıtılması ile ilgili konuları kapsarken; “oda akustiği”, sesin kapalı mekân içerisindeki davranışlarını ele alır. Kapalı mekânların akustiği, oda geometrisi, odanın hacmi, yüzey bitirme malzemelerinin ses yansıtma ve/veya ses yutma özellikleri ile yakından ilgili- dir. Akustik ortamın istenilen niteliklere sahip olabilmesi için oda geometrisinde bir değişikliğe gidilemediği durumlarda, malzeme seçimi ve uygulama yöntemleri önem kazanır. Ses dalgası bir malzeme yüzeyiyle karşılaştığında malze- menin akustik özelliğine göre yüzeyden yansıyabilir, malzeme içinde enerjisi sönümlenebilir (yutulma) veya malzeme içeri- sinden geçerek bir taraftan diğer tarafa/arkasına iletilebilir [1]. Malzeme yüzeyine çarpan ses dalgasının enerjisi, yan- sıyan, yutulan ve iletilen ses dalgası enerjilerinin toplamına eşittir [2]. Ses yutma yetkinliğinin derecelendirildiği, ses yutuculuk katsayısı değişik frekans bantları için hesaplanır. Üzerine gelen ses dalgasını tümüyle yansıtan bir malzemenin ses yutuculuk katsayısı “sıfır” değerini almakta; sesin karşı- laştığı yüzeyden geriye yansımasını tümüyle engelleyen, kısaca tamamen yutan ve/veya ileten bir malzemenin ses yutuculuk katsayısı “bir” olmaktadır. Bir malzemenin ses yutuculuk katsayısı, frekansa, ses dalgasının malzeme yüzeyine gelme açısına, malzemenin yoğunluğuna ve kalınlığına, malzeme montaj şekline ve malzeme iç yapısına bağlı olarak farklılık gösterebilmektedir. Şekil 1’de sırasıyla ses dalgasının geliş açısına [3], malzemenin kalınlığına [4] ve malzeme arkasında bırakılan hava boşluğuna, yani montaj yöntemine [4] göre değişen ses yutuculuk katsayısı değerleri görülebilmektedir. Tüm malzemeler gelen ses dalgasının enerjisini bir miktar sönümleyebilir. Ancak, mekân içinde çınlama kontrolünü sağlayabilmek ve çınlamaya bağlı oluşabilecek yüksek ses sevi- yelerini azaltabilmek için ses enerjisini büyük oranda sönüm- leyen malzemeler tercih edilir [5]. Malzemeler, iç yapısına ve sesi sönümleme biçimine göre rezonatörler (tepkin-reaktif) ve gözenekli (sürtünme tabanlı) malzemeler olarak gruplan- dırılabilir. Rezonatörler, titreşim (salınım) yoluyla enerjiyi yutarak sönümlemeye katkı yapan bir kütle-yay sistemi olarak tanımlanmaktadır [4, 6, 7]. Rezonatör tipi ses yutucular, panel/membran yutucular ve Helmholtz rezonatörleri olarak ikiye ayrılır [1]. Bu tür ses yutucular, deliksiz membran/panel veya delikli/yarıklı panel ve arkasında gözenekli ses yutucu MALZEMELERIN GÖZENEK YAPISI ILE SES YUTMA NITELIKLERI ARASINDAKI ILIŞKI (*) IŞIN MERİÇ NURSAL Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü DOÇ. DR. AYŞE TAVUKÇOĞLU Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü PROF. DR. MEHMET ÇALIŞKAN Orta Doğu Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü (*) Bu makalede, 1. Ulusal Yapı Fiziği ve Çevre Kontrolü Kongresi’nde sunulan “Malzemelerin Mikro Yapı Özelliklerinin Akustik Performansa Etkisi: Gözeneklilik Yapısı ile Ses Yutma Özellikleri Arasındaki Ilişki” isimli bildirinin içeriği daha kapsamlı ele alınmış ve yeniden düzenlenmiştir.