Yalıtım Dergisi 128. Sayı (Kasım 2014)

28 Kasım 2014 • www.yalitim.net T itreşim, mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir. Bir başka ifadeyle, potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansi- yel enerjiye dönüşmesi olayına titreşim (vibrasyon) denir. Titreşimin özelliğini, frekansı ve şiddeti belirler. Bu salı- nımlar, bir sarkacın hareketi gibi periyodik olabileceği gibi, çakıllı bir yolda tekerleğin hareketi gibi rastgele de olabilir. Daha sıklıkla, titreşim istenmeyen bir harekettir; çünkü boşa enerji harcar ve istenmeyen ses ve gürültü oluşturur. Örneğin motorların, elektrik motorlarının ya da herhangi mekanik ara- cın çalışma esnasındaki hareketi istenmeyen titreşimler üretir. Böyle titreşimler motorlardaki dönen parçaların balanssızlı- ğından, düzensiz sürtünmeden, dişli çarkların hareketinden kaynaklanabilir. Dikkatli tasarımlar genellikle istenmeyen titreşimleri minimize eder. Ses ve titreşim çalışmaları birbirleriyle oldukça yakın şekilde bağlantılıdır. Ses, basınç dalgaları, ses telleri gibi yapıları titreştirerek oluşturulur ve basınç dalgaları da kulak zarı gibi yapıların titreşimine sebep olur. Bu yüzden gürültüyü azaltmaya çalışmak sıklıkla bir titreşimi azaltma problemidir. Titreşim yapılarda, köprülerde ve diğerlerinde oluşturduğu hasarların başlama sınırlarındaki, titreşim ivmesi, hızı, genliği, frekansları ve etkilenme süresi gibi parametrelerle ortaya konulmuş kriterlere sahiptir. TITREŞIM TÜRLERI Serbest titreşim, bir başlangıç hareketi verilen ve daha sonra serbestçe salınmaya bırakılan sistemlerde meydana gelen titreşim türüdür. Bir çocuğu salıncakta sallanırken ardından ittirmek ve daha sonra serbest bırakmak veya bir akort çata- lına vurmak ve daha sonra salınmaya bırakmak bu titreşim türünün örnekleridir. Mekanik sistem daha sonra kendi fre- kansı veya frekanslarında titreşecek ve sıfıra gidecektir. Zorlamalı titreşim, değişen bir kuvvet veya hareket, bir mekanik sisteme uygulandığında oluşan titreşim türüdür. Balanssızlık dolayısıyla çamaşır makinesinin titreşimi, araç tit- reşimleri (motordan, yaylardan veya yoldan kaynaklanan) veya deprem sırasında bir binanın titreşimleri bu titreşim türünün örneklerine dahildir. Zorlamalı titreşimde titreşimin frekansı, uygulanan zorlamanın veya hareketin frekansına bağlıdır; fakat titreşimin genliği ise sistemin mekanik davranışına bağlıdır. REZONANS Eğer kütle ve yayı enerji depolama elemanları olarak görür- seniz rezonansı anlamak çok kolaydır; kütle, kinetik enerji TEKNİK TITREŞIM INŞ. MÜH. FARUK BILAL Himerpa A.Ş. / Teknik Danışman