Yalıtım Dergisi 109. Sayı (Nisan 2013)

80 YALITIM • NİSAN 2013 makale için titreşen levha olarak düzenle- necek gerecin esnek olarak tespit edilmesi gereklidir. Levha arkasında uygun hava boşluğunun oluşturul- ması (5 -10 cm) ve taşyünü, camyünü vb. gözenekli gerecin hava boşluğu- nun yarısını geçmeyecek kalınlıkta tespitin yapıldığı duvar ya da tavan elemanına uygulanması gerekmekte- dir. Şekil 3’te titreşen levhaların ses yutuculuk özellikleri, Şekil 4’te ise örnek bir uygulama verilmiştir. Rezonatörler: Akustikte, sesin yutulmasını sağlayan, mekanikteki kitle-yay ilkesine uygun işlev gören rezonatörler, çok farklı biçim ve boyutlarda üretilebilir. Rezonatörler, temelde bir boyun elemanı (kitle) ve boyunla birleşen hacimden (yay) oluşan sistemlerdir. Bu sistemler mimari eleman gibi duvarın ya da tavanın içine gömülerek kullanılabi- lecek boyutlarda yapılabilir ve değişik kombinasyonlarda biraraya getirilerek duvar ya da tavanda kullanılabilir. Hacme açılan ağız açıklıkları daire şeklinde olabildiği gibi yarık şeklinde de düzenlenebilir. Rezonatörlerinin sağladıkları yutuculuk, sistemin öz frekansına bağlı olarak ses erkesinin özelikle boyundaki hava kitlesinin hareketi ile ısıya dönüşmesi sonucu gerçekleşir. Bu tür rezonatörlerin sağ- ladıkları yutuculuk genellikle 125- 250 Hz frekanslarında dar bir frekans bölgesindedir. Rezonatörler, ağız açık- lıkları üzerine düşen ses erkesinden daha fazlasını yutar ve aynı anda ses erkesinin bir bölümünü de küresel dalgalar şeklinde hacme geri vererek sesin hacim geneline dağılmasını sağ- lar. Şekil 5’te rezonatörlerin ses yutu- culukları ile ilgili grafik, Şekil 6’da ise rezonatör örnekleri yer almaktadır. Şekil 6. Rezonatörün frekansa bağlı ses yutma karakteristiği 3. SES YUTUCU GEREÇLERİN MİMARİ AKUSTİKTE UYGULAMA ALANLARI Bu çalışmada, ses yutucu gereç- lerin mimari hacimlerde kullanımı konusu, kapalı hacimlerde gürültü- nün azaltılması ve konuşma-müzik amaçlı farklı işlevli yapı türleri açısın- dan incelenmiştir. Ses yutucu gereç- ler mimari akustikte geniş uygulama alanı bulmaktadır. Hacimlerde işleve uygun akustik ortamın oluşturulması genel olarak, hacimdeki fon gürültü- sünün etkili biçimde denetlenmesine ve dinleyicilere sesin gerektiği gibi ulaştırılmasındaki yetkinliğe bağlıdır. Mimari açıdan konuya yaklaşıldı- ğında farklı işlevlere yönelik değişik yapıların ve hacimlerin bulunduğu görülür. Özellikle hacim akustiği- nin ilgi alanına giren bu hacimler; konuşma etkinliğinin gerçekleştiril- diği hacimler ile müzik performansı- nın gerçekleştirildiği hacimler olarak sınıflandırılabilir. Ses yutucu gereçlerin, ortamdaki fon gürültüsünün azaltılması, yankı vb. akustik kusurların önlenmesi ve yansışım süresinin belirlenmesi gibi amaçlarla farklı işlevli hacimlerde kullanılmaktadır. Bu bölümde ses yutucu gereçlerin mimari akustikteki uygulama alanları; kapalı hacimlerde gürültünün azaltılması amacıyla kul- lanımı ile konuşma amaçlı hacim- lerde ve müzik amaçlı hacimlerde kullanımı başlıkları altında incelen- miştir. 3.1. Ses Yutucu Gereçlerin Fon Gürültüsünü Azaltmak Amaçlı Kullanımı Derslik, toplantı salonu, konferans salonu ve tiyatrolar gibi konuşma amaçlı salonlarda konuşmanın anla- şılabilirliğinin, müzik amaçlı salon- larda ise müzikal seslerin doğru ve zengin biçimde algılanabilirliğinin sağlanması öncelikle bu hacimlerde fon gürültüsünün denetlenmesine bağlıdır. Bu tür hacimlerin dışında sessiz olması gereken kütüphaneler, çağrı merkezleri ve fon gürültüsü- nün denetlenmesi gereken üretim hacimleri ve kapalı spor salonlarında ses yutucu gereçlerin kullanımı önem taşır. Kapalı hacimlerde gürültünün azaltılması amacıyla ses yutucu gereçlerin farklı şekillerde kullanıl- maları söz konusudur. Ses yutucu gereçlerin, hacmi sınırlayan duvar ve tavan yüzeylerinin giydirilmesi, asma tavan uygulanması ya da tavandan- çatıdan sarkıtılması şeklinde hacim içinde kullanılmaları söz konusudur. Fon gürültüsünün denetlenmesi gere- ken alçak tavanlı hacimlerde tavan yüzeyinin yutucu yapılması genel- likle etkilidir. Ancak, konuşmanın arka bölümlere iletilmesinin önem taşıdığı derslikler, amfiler, konferans salonu gibi hacimlerde ilk yansıma- lardan yararlanmak amacıyla tavan yüzeyinin ön bölümünün yansıtıcı bırakılması gerekmektedir. Tavan ya da çatı yüksekliği yeterliyse, gere- cin levha olarak sarkıtılması, her iki yüzeyinin de yutucu yüzey olarak Şekil 3. Titreşen levhanın frekansa bağlı yutma karakteristiği. Titreşim levha Taşıyıcı Gözenekli gereç kaplama Ses yutma çarpan (a) Alçak Yüksek Frekanslar Orta Şekil 4. Titreşen levha uygulaması ve detayı Şekil 5. Rezonatörün frekansa bağlı ses yutma karakteristiği Boşluk Duvar Boyun Ses yutma çarpan (a) Alçak Yüksek Frekanslar Orta Şekil 6. Duvar ve tavanda uygulana rezonatör örnekleri Duvar rezonatörleri Tavan rezonatörleri