Dış Cephe Harici Kompozit Isı Yalıtım Sistemlerinin Yangına Tepki Davranışının Belirlenmesinde Uygulanması Gereken Metotlar

13 Nisan 2015 | TEKNİK MAKALE 133. Sayı (Nisan 2015)

Erdem Ateş EPSDER Teknik Komite Başkanı
Dış cephe harici kompozit ısı yalıtım sistemleri (ETICS), fabrikada üretilen malzemelerin, yerinde uygulanması ile elde edilen, tercihen sistem imalâtçısı tarafından sisteme, sistem bileşenlerine, uygulama yüzeyine ve sahadaki şartlara uygun olarak seçilmiş ve en az aşağıda belirtilen bileşenlerden oluşan sistemlerdir:


- Isı yalıtım sistem yapıştırıcısı ve sisteme özgü mekanik tespit elemanları
- Isı yalıtım malzemesi
- Bir veya daha fazla katmandan oluşan ısı yalıtım sistem sıvası
- Isı yalıtımı sistemi donatı filesi
- Dekoratif bir katman içerebilen son kat kaplama malzemesi.


Bu sistemler, yeni dış cephelerde kullanılabildikleri gibi, mevcut binaların mevcut dış cephelerine de uygulanabilirler.
Dış cephe kompozit ısı yalıtım sistemleri, ısı yalıtım levhasının duvara, ısı yalıtım sistem yapıştırıcısı marifetiyle duvara yapıştırılması ve imalâtçı tarafından önerilen dübel gibi mekanik tespit elemanları ile duvara sabitlenmesiyle tatbik edilir.  Isı yalıtım levhası, bir tanesi ısı yalıtım sistemi donatı filesi içeren, bir veya daha fazla katmandan oluşan sistem sıvası ile kaplanır.  Sistem sıvası, doğrudan ısı yalıtım levhası üzerine, arada herhangi bir hava boşluğu bırakılmadan ve ayrıcı bir katman bulunmadan uygulanır. Sistemin parapet, köşe, açıklık ve bunun gibi diğer yapı malzemeleri ve elemanlarına bağlanması için imalâtçı tarafından önerilen köşe profili, su basman profili gibi bağlantı elemanları kullanılır.





Dış cephe harici kompozit ısı yalıtım sistemlerinde (ETICS), sisteme ait Avrupa Teknik Onayı kapsamındaki “ETAG 004 Sıvalı Dış Cephe Isı Yalıtım Sistemleri” dokümanı ile “CE” işareti uygulaması gerçekleştirmek mümkündür. ETAG 004 kapsamında “CE” işaretlemesi olmayan sistemler için, “EN 13499 Isı yalıtım malzemeleri-Binalarda kullanılan-genleştirilmiş polistren esaslı harici kompozit ısı yalıtım sistemleri (ETICS)- Özellikler” veya “TS EN 13500 Isı yalıtım malzemeleri-Binalarda kullanılan-mineral yün esaslı harici kompozit ısı yalıtım sistemleri (ETICS)-Özellikler” standartlarına göre Uygunluk Belgesi almak ve bu standartlar kapsamında yapılan deneylerin sonuçlarından oluşan bir performans beyanı kapsamında Ulusal Teknik Onay Belgesi ve “G” işareti uygulaması yapmak da bir diğer yöntemdir. Dış cephe harici kompozit ısı yalıtım sistemlerinin “CE veya “G” işaretine sahip olması gereklidir.



EN ISO 11925-2 Yangın Tepki Deneyi Test Cihazı ve Test Örneği


Şu an geçerli olan tüm Teknik Onay tiplerinde (hem ETAG 004 hem de EN13499/EN13500), sistemlerin “Yangına Karşı Tepki Sınıfı”nın da akredite bir laboratuvar tarafından test edilmesi ve sistem üreticisi tarafından beyan edilmesi zorunludur. Bu özelliğin sınıflandırılması ve belgelendirilmesi hem ETAG 004 hem de EN 13499 ve EN 13500 standartlarında “EN 13501-1 Yapı mamulleri ve yapı elemanları, yangın sınıflandırması Bölüm 1: Yangın karşısındaki davranış deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma” standardına göre yapılmaktadır. Bu sınıflandırma için öncelikle sistemi oluşturan tüm komponent/bileşenlerin organik madde miktarları ve/veya PCS (yanma ısısı) değerleri sırasıyla, “EN 13820 Isı yalıtım malzemeleri-Binalar için-Organik içeriğin belirlenmesi” ve “EN ISO 1716 Yapı ürünlerinin yangına tepki deneyleri-Yanma ısısının tayini” testleri ile belirlenmelidir. Daha sonra bitmiş, nihai sistem EN 13501-1’e göre B, C ve D sınıflandırması için sırası ile 


1.“EN ISO 11925-2 Yangın tepki deneyleri-Aleve doğrudan maruz kaldığında tutuşabilirlik-Bölüm 2: Tek alev kaynağıyla deney” metodu
2.“EN 13823 Yapı ürünleri için yangına tepki deneyleri-Tek bir yakma unsuru ile ısıl etkiye maruz kalan-Döşemeler haricindeki yapı ürünleri” standardı ve A1-A2 sınıflandırması için sırasıyla
3.“EN ISO 1716 Yapı ürünlerinin yangına tepki deneyleri-Yanma ısısının tayini” metodu
4.“EN 13823 Yapı ürünleri için yangına tepki deneyleri-Tek bir yakma unsuru ile ısıl etkiye maruz kalan
Döşemeler haricindeki yapı ürünleri” standardı
testlerine tabi tutulur.  



EN 13823 SBI Testi


Hem teker teker sistem bileşenleri üzerinde yapılan deneylerin hem de bir bütün olarak sistemin üzerinde yapılan deneylerin sonuçları beraber değerlendirilerek sistemin EN 13501-1 sınıflandırılması yapılır. Bu sınıflandırmanın zayıf tarafı, sistemin bütünü yerine, sistem bileşenleri üzerinden bir sınıflandırma yapması ve sistemin bütünü üzerinde yapılan testlerin küçük ölçekte yapılıyor olmasıdır. 
EN 13501-1 sınıflandırmasındaki eksikliklerden dolayı çoğu Avrupa ülkesinde büyük ölçekli sistem testleri geliştirilmiş olup, 13501-1 sınıflandırmasına ilave olarak bu büyük ölçek testlerle sistemin performansı belirlenmektedir. Büyük ölçekli testlerde, sistem bir bütün olarak tüm bileşenleri (ısı yalıtım levhası, aksesuarlar, sıva, yapıştırıcı, son kat kaplama, yangın bariyerleri, uygulama detayları vs.) ile yapıda kullanılacak son haliyle gerçek ölçeklerde test edildiği için, bu testlerde ortaya konan performans, sistemin gerçek hayattaki performansını tamamen yansıtmaktadır.  


Almanya, Avusturya, İngiltere, Fransa, Hollanda, Polonya, Çek Cumhuriyeti, İsveç ve Slovakya gibi birçok Avrupa ülkesi ile Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Rusya gibi diğer farklı ülkelerde birçok farklı büyük ölçek test yöntemi mevcuttur. Bu çeşitlilik sebebiyle Avrupa geneli için geçerli bir büyük ölçek test yöntemi ve standardı geliştirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Bunun için de Avrupa Teknik Onay Kuruluşu EOTA, EOTA PT4 isimli çalışma grubunu görevlendirmiştir. Test yönetimini tanımlayan standardın 2013 yılında taslağı EOTA PT4 tarafından görüşe de sunulmuştur. EOTA PT4’ün hazırlanmış olduğu büyük ölçek test yöntemi, Alman DIN 4120-20 ve İngiliz BS 8414-1 standartlarında tanımlanan büyük ölçek test yöntemleri baz alınarak oluşturulmuş olup, bu taslağın kısa süre zarfında tüm hazırlıklarının tamamlanması ve yürürlüğe girmesi beklenmektedir. Standardın hazırlanmasında temel alınan deney yöntemleri, yapılan tam ölçekli testler sonucunda, yani tam boyutlu bina ve bina bölümlerinde gerçek hayatta karşılaşılan yangın yükleri ile çıkarılmış yangınlar sonucu ortaya konmuş verilerdir. Bu sebepten EOTA PT4 tarafından hazırlanmış taslak standart, dış cephe ısı yalıtım sistemlerinin gerçek yangınlar karşısında ortaya koyacakları performansı birebir olarak yansıtmaktadır.


Bu standart ile tüm Avrupa ortak bir büyük ölçek test yöntemine kavuşmuş olacaktır.  Avrupa’da ortak olarak kullanılacak bu yeni test yönteminin ülkemizde de gündeme alınması ve bunun için gerekli altyapının bir an önce hazırlanmasına gereklidir. Ayrıca, konuyla ilgili hazırlanacak ve/veya revize edilecek tüm yasa, yönetmelik, kararname, genelge ve benzeri düzenlemelerin şimdiden bu yönde hazırlanması ve/veya revize edilmesi gereklidir.


Kaynaklar
1. Construction Products Regulation No 305/2011, Nisan 2011
2. Construction Products Directive 89/106/EEC, Şubat 1989
3. ETAG 004 Guideline for European Technical Approval of External Thermal Insulation Composite Systems with Rendering, Haziran 2008
4. TS EN 13499 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalarda Kullanılan-Genleştirilmiş Polistren Esaslı Harici Kompozit Isı Yalıtım Sistemleri (ETICS)-Özellikler, Kasım 2006 
5. TS EN 13500 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalarda Kullanılan-Mineral Yün Esaslı Harici Kompozit Isı yalıtım Sistemleri (ETICS)-Özellikler, Eylül 2005
6. TS EN 13501-1 Yapı Mamulleri ve Yapı Elemanları, Yangın Sınıflandırması Bölüm 1: Yangın Karşısındaki Davranış Deneylerinden Elde Edilen Veriler Kullanılarak Sınıflandırma, Nisan 2013
7. TS EN 13820 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar için-Organik İçeriğin Belirlenmesi, Ocak 2014
8. TS EN ISO 1716 Yapı Ürünlerinin Yangına Tepki Deneyleri-Yanma Isısının Tayini, Ocak 2011
9. TS EN ISO 11925-2 Yangın Tepki Deneyleri-Aleve Doğrudan Maruz Kaldığında Tutuşabilirlik-Bölüm 2: Tek Alev Kaynağıyla Deney, Nisan 2011
10. TS EN 13823 Yapı Ürünleri için Yangına Tepki Deneyleri-Tek bir Yakma Unsuru ile Isıl Etkiye Maruz Kalan-Döşemeler Haricindeki Yapı Ürünleri, Ocak 2011 
11. Entwurf zur DIN 4102-20 Brandverhalten von Baustoffen und Bauteilen-Besonderer Nachweis für das Brandverhalten von Außenwandbekleidungen, als Bestandteil der Zulassungsgrundsätze des Deutschen Instituts für Bautechnik, Ağustos 2011
12. BS 8414-1 Fire Performance of External Cladding Systems. Test Methods for Non-loadbearing External Cladding Systems Applied to the Face of a Building, Aralık 2002
13. N0703 Technical Report Large Scale Fire Performance Testing of External Wall Cladding Systems, EOTA PT4 Task Group, Ocak 2013
14. İzoder Bina ve Tesisatlarda Isı Yalıtımı Teknik Şartnamesi, 2014
15. Brandschutz bei Waermedaemm-Verbundsystemen mit EPS-Daemmung, Ağustos 2014, Dipl.-Phys. Ingolf Kotthoff, 
16. Fire Propagation via Outer Building Wall, Ağustos 2014, Dipl.-Phys. Ingolf Kotthoff

 

---

R E K L A M